Kontrowersje wokół stosowania ustawy antykryzysowej

Światowy kryzys gospodarczy również w Polsce spowodował spowolnienie gospodarki. W wyniku tego od 22 sierpnia 2009 r. obowiązuje ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (zwana dalej ustawą antykryzysową).

Antykryzysowe ograniczenia wobec wszystkich

Bardzo popularną i lubianą formą zatrudnienia wśród pracodawców jest umowa o pracę na czas określony. Dotychczasowa regulacja zasad znajduje się w art. 25¹ k.p. Jednak od dnia wejścia w życie ustawy antykryzysowej każdy przedsiębiorca, niezależnie od jego sytuacji finansowej, został ograniczony w zakresie zatrudniania pracownika na podstawie umów o pracę na czas określony. Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 24 miesięcy (art. 13 ustawy antykryzysowej).

Nowa regulacja prawna ograniczyła również okres zatrudniania pracownika na podstawie umów na czas określony. Pracownik zatrudniony u przedsiębiorcy od 22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. może pozostawać w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę na czas określony, ale przez okres nieprzekraczający 24 miesięcy.

Ograniczenie to dotyczy także zatrudniania pracownika na podstawie kolejnych umów na czas określony. Pod rządem nowej ustawy przedsiębiorca może zatrudnić pracownika na podstawie jednej, kilku lub kilkunastu umów na czas określony, byleby ten okres w całości nie przekraczał 24 miesięcy.

WAŻNE!
Do okresu 24 miesięcy nie wlicza się umów o pracę na okres próbny, ale zalicza się umowy na zastępstwo. Mimo wyłączenia umów na zastępstwo z liczenia umów na czas określony zgodnie z art. 25¹ k.p., w ustawie antykryzysowej nie znalazło się analogiczne rozwiązanie. A zatem, zdaniem większości teoretyków, te umowy także podlegają rygoryzmowi ustawy antykryzysowej.

Bieg umowy przerwany przez datę 22 sierpnia 2009 r.

Istotną kwestią jest ta zawarta w art. 35 ustawy antykryzysowej. Mówi ona o tym, że do umów o pracę zawartych na czas określony trwających już w dniu wejścia w życie ustawy antykryzysowej (a mających zakończyć się przed końcową datą jej obowiązywania) nie stosuje się przepisów art. 25¹ k.p., lecz przepis art. 13 ustawy antykryzysowej.

Oznacza to automatycznie, że jeśli strony stosunku pracy zawarły umowę na czas określony przed wejściem w życie ustawy antykryzysowej, to od dnia wejścia jej w życie należy stosować do takiej umowy rozwiązania cytowanej ustawy. W związku z tym czas trwania takiej umowy, ale dopiero od 22 sierpnia 2009 r., należy wliczyć w 24-miesięczny maksymalny okres zatrudnienia na podstawie umowy na czas określony.

Przykład
Strony zawarły drugą umowę na czas określony od 1 czerwca 2009 r. do 31 maja 2010 r. Od 1 czerwca 2010 r. strony nadal będą mogły pozostawać w stosunku pracy na podstawie umów na czas określony, ale okres od 22 sierpnia 2009 r. do 31 maja 2010 r. należy wliczyć do nowego okresu 24 miesięcy zatrudnienia na czas określony. Strony będą mogły zawierać kolejne umowy na czas określony maksymalnie do 21 sierpnia 2011 r. W tym dniu wyczerpie się 24-miesięczny dopuszczalny i nieograniczony okres zatrudnienia na podstawie umów na czas określony.

WAŻNE!
Jeżeli strony stosunku pracy będą po raz pierwszy zawierały umowę o pracę na czas określony po 22 sierpnia 2009 r., to maksymalnie mogą ją zawrzeć na 24 miesiące. Zawarcie umowy na dłuższy okres spowoduje możliwość dochodzenia przez pracownika przed sądem pracy roszczenia o ustalenie, że łączy go z pracodawcą umowa o pracę na czas nieokreślony.

Brak jednoznacznej interpretacji przepisów

Najwięcej problemów interpretacyjnych wzbudza umowa o pracę na czas określony zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy antykryzysowej, która została zawarta np. do 30 września 2011 r., tzn. obejmuje okres ponad 24-miesięczny po wejściu w życie ustawy (czyli zakończyłaby się na 2 miesiące przed końcem obowiązywania ustawy antykryzysowej). Niektórzy teoretycy twierdzą, że należy uznać taką umowę o pracę za umowę na czas nieokreślony. Jednak takie rozwiązanie spowodowałoby działanie prawa wstecz. W dniu, kiedy strony zawierały umowę o pracę na czas określony, działały w ramach prawa i zgodnie z nim. A zatem w dniu wejścia w życie ustawy (o planach wprowadzenia której strony nie wiedziały w dniu zawierania umowy) jej przepisy właściwie stanowiłyby, że działanie stron było od początku niezgodne z prawem, naruszałoby okres 24-miesięczny.

Temat ten jednak nie jest jednoznaczny. Dopiero prawomocny wyrok Sądu Najwyższego może jednoznacznie tę kwestie rozstrzygnąć.

„Umowa stojąca ponad prawem”

Jeżeli termin rozwiązania umowy o pracę na czas określony, zawartej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przypada po 31 grudnia 2011 r., umowa rozwiązuje się z upływem czasu, na który została zawarta (art. 35 ust. 3 ustawy antykryzysowej). Powyższa regulacja dotyczy umów zawartych przed wejściem w życie ustawy z datą końcową po dniu 31 grudnia 2011 r. Dla tak zawartych umów właściwie ustawa nie ma zastosowania, bowiem te umowy rozwiążą się z upływem czasu, na który były zawarte.

Przykład
Strony stosunku pracy zawarły umowę o pracę na czas określony od 1 czerwca 2009 r. do 31 stycznia 2012 r. i w tym dniu umowa rozwiąże się z mocy prawa. Przepisy ustawy antykryzysowej nic tutaj nie zmienią.

Zachowana sekwencja 3 umów z art. 25¹ k.p.

Ostatni problem dotyczy umów o pracę na czas określony ważnych w dalszym ciągu 1 stycznia 2012 r. Do umów o pracę zawartych na czas określony, trwających 1 stycznia 2012 r., będzie stosowało się ponownie art. 25¹ k.p. (art. 34 ust. 2 ustawy antykryzysowej).

Oznacza to, że od 1 stycznia 2012 r. art. 25¹ k.p. ponownie będzie dotyczył wszystkich pracodawców, trwająca zaś w tym dniu umowa rozpocznie nową sekwencję umów w rozumieniu art. 25¹ k.p. Bez względu na to, którą umową była w czasie obowiązywania ustawy antykryzysowej, to po 31 grudnia 2011 r. będzie pierwszą umową na czas określony z kodeksowej sekwencji 3 umów.

Podstawa prawna:

• art. 25¹ Kodeksu pracy,
• ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (DzU nr 125, poz. 1035).