Nie tylko odprawa pośmiertna. Co przysługuje członkom rodziny zmarłego pracownika?

• Prawa majątkowe ze stosunku pracy
• Przejście praw majątkowych w razie śmierci pracownika
• Odprawa pośmiertna
• Obliczanie odprawy pośmiertnej

Prawa majątkowe ze stosunku pracy

Na skutek śmierci pracownika jego stosunek pracy wygasa. Pracodawca powinien rozliczyć się z praw majątkowych ze stosunku pracy zmarłego. Nie ma definicji określającej, czym są prawa majątkowe ze stosunku pracy. Jednak w praktyce za prawo majątkowe ze stosunku pracy uważane jest prawo majątkowe ściśle z tym stosunkiem pracy związane i bezpośrednio z niego wynikające. Przyjmuje się, że do praw majątkowych zalicza się wszystkie należności niewypłacone zmarłemu pracownikowi. Przykładowo, do praw majątkowych ze stosunku pracy można zaliczyć:

Autopromocja

• bieżące wynagrodzenie za pracę, 

• zaległe wynagrodzenie za pracę,

• dodatki do wynagrodzenia, 

• nagrody, 

• odprawa pieniężna,

• ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

W przypadku, gdy brak jest małżonka i innych osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, prawa majątkowe ze stosunku pracy wchodzą do masy spadkowej. Podlegają wtedy dziedziczeniu na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. Pracodawca może je wypłacić spadkobiercom na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku.

Przejście praw majątkowych w razie śmierci pracownika

Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. Są to:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:

- do ukończenia 16 lat;

- do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia (nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia), albo 

- bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresach, o których wyżej mowa;

• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

• rodzice, w tym ojczym i macocha oraz osoby przysposabiające.

Jeżeli nie ma osób spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej, wówczas prawa majątkowe ze stosunku pracy wchodzą do spadku.

Odprawa pośmiertna

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. Należy pamiętać, że odprawa pośmiertna nie jest prawem majątkowym, nie przysługuje pracownikowi i nie jest dziedziczona po nim, lecz przysługuje jego rodzinie (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2004 r., sygn. akt II PK 243/04).

Wysokość odprawy zależy od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

• jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;

• trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;

• sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Odprawa pośmiertna przysługuje członkom rodziny zmarłego pracownika, tj. małżonkowi oraz innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. Odprawę dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu połowa odprawy.

Odprawa nie przysługuje członkom rodziny zmarłego, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Obliczanie odprawy pośmiertnej

Odprawę pośmiertną należy obliczać zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Do podstawy odprawy przyjmuje się wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy, z wyłączeniem:

• jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,

• wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas nie zawinionego przez pracownika przestoju,

• gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,

• wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,

• dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,

• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

• kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,

• nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,

• odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,

• wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.

Przy obliczaniu odprawy pośmiertnej składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy. 

Składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, z wyjątkiem stałych składników miesięcznych, przyjmuje się w przeciętnej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy. Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 miesięcy, wynagrodzenie faktycznie wypłacone mu w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Składniki za okresy dłuższe niż 1 miesiąc uwzględnia się w średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy.

Podstawa prawna:

• art. 63¹, art. 93 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)

• art. 67 – 71 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.)

• § 6 – 7, § 15 – 18 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. z 1997 r. Nr 2 poz. 14 ze zm.)