Kasy zapomogowo-pożyczkowe - zmiany 2021

Kasy zapomogowo-pożyczkowe - jakie zmiany?

Sejm uchwalił ostatecznie 11 sierpnia 2021 r. ustawę o kasach zapomogowo-pożyczkowych która reguluje  kompleksowo zasady tworzenia, organizowania i działania kas zapomogowo-pożyczkowych, zwanych dalej: KZP. Dostosowuje ona funkcjonowanie KZP do zmian wprowadzonych w nowelizacji ustawy o związkach zawodowych z 2018 r. Przewiduje ponadto doprecyzowanie obecnie istniejących uregulowań oraz szereg nowości, spośród których jedną z ważniejszych jest m.in. możliwość tworzenia KZP przez co najmniej 10 osób wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy, czyli nie tylko przez pracowników, ale również np. zleceniobiorców czy wykonawców dzieła.

Nowe przepisy wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia opublikowania ich w Dzienniku Ustaw [red. ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw dnia 10 września 2021 r., weszła więc w życie 11 października 2021 r.].

Aktualnie [red. do 10 października 2021 r.] KZP działają u pracodawców na podstawie:

• art. 39 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych oraz
• rozporządzenia Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy.

Szerszy krąg osób uprawnionych do tworzenia KZP

Po zmianach, uprawnienie do utworzenia KZP przysługiwać będzie grupie co najmniej 10 osób wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy, które zadeklarują przynależność do KZP. Dotychczas przywilej ten należał wyłącznie do pracowników.

Utworzenie KZP oznacza uchwalenie statutu (co jest nowością w stosunku do obecnego stanu prawnego) i dokonanie wyboru przewidzianych w nim organów, którymi są:

• walne zebranie członków;
• zarząd;
• komisja rewizyjna.

KZP zyskają zdolność prawną i sądową w zakresie niezbędnym do realizacji ich celów statutowych, co od daty złożenia pod statutem podpisów przez wszystkich założycieli umożliwi im m.in. nabywanie praw i zaciąganie zobowiązań.

Członkowie KZP (czyli osoby wykonujące u pracodawcy pracę zarobkową, emeryci i renciści, osoby skierowane do odbycia u pracodawcy służby zastępczej, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Straży Pożarnej, Służby Ochrony Państwa, pełniący służbę u pracodawcy i otrzymujący z tego tytułu uposażenie) będą odpowiadać za zobowiązania KZP w części odpowiadającej ich wkładom członkowskim.

Kontrola nad KZP

Nowe przepisy ustanawiają m.in. zmodyfikowane zasady kontroli nad KZP u pracodawcy, u którego nie działają związki zawodowe. Obecnie regułą jest, że kontrolę nad KZP sprawują działające w danym podmiocie zakładowe organizacje związkowe.

Po wejściu w życie nowych regulacji, rozbudowana zostanie kwestia kontroli, poprzez zapewnienie jej w pierwszej kolejności zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 251 ustawy o związkach zawodowych, lub - gdy jest ich kilka u pracodawcy - ich wspólnej reprezentacji, a w razie jej niewyłonienia - zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy.

W sytuacji, gdy w zakładzie brak jest związków zawodowych, kontrolę nad KZP sprawować będzie rada pracowników, a w razie jej braku - reprezentacja osób wykonujących pracę zarobkową wyłoniona w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Likwidacja KZP

Zgodnie z nowymi przepisami:

- uchwała walnego zebrania członków o likwidacji KZP będzie podejmowana w terminie 2 miesięcy od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających likwidację, czyli od dnia:

• ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub
• zmniejszenia się liczby członków KZP poniżej 10,

- niezależnie od zaistnienia wymienionych wyżej przesłanek walne zebranie członków będzie mieć możliwość podjęcia uchwały o likwidacji KZP z własnej inicjatywy, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków;

- likwidacja KZP powinna być zakończona nie później niż do upływu okresu likwidacji pracodawcy (obecnie likwidacja powinna być zakończona w ciągu 6 miesięcy od dnia podjęcia w tej kwestii uchwały, nie może jednak przekroczyć okresu likwidacji zakładu pracy).

Dane osobowe

Nowością w stosunku do aktualnych unormowań jest ustanowienie dotyczących kwestii danych osobowych przepisów, w tym:

• stanowiących, że przetwarzanie przez KZP danych osobowych w celu realizacji zadań ustawowych związanych z członkostwem w KZP, w tym gromadzeniem wkładów członkowskich oraz udzielaniem pomocy materialnej w formie pożyczek lub zapomóg, a także dochodzeniem związanych z nimi praw lub roszczeń, następuje na podstawie zgody udzielonej w formie oświadczenia członka KZP, osoby uprawnionej lub poręczyciela;
• wskazujących zamknięty katalog danych, które mogą być przetwarzane przez KZP;
• na mocy których KZP będzie administratorem pozyskanych danych, a pracodawca będzie mógł je przetwarzać jedynie w celu świadczenia KZP pomocy (np. w zakresie prowadzenia rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej, a także dokonywania na rzecz KZP potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na listach płac, listach wypłat i zasiłków).

Inne zmiany

Ustawodawca postanowił także uzupełnić i doprecyzować przepisy odnoszące się m.in. do:

1. kwestii dalszego funkcjonowania KZP, gdy dojdzie do zmiany struktury organizacyjnej pracodawcy (np. połączenia, podziału) - w takiej sytuacji walne zebranie członków będzie musiało podjąć uchwałę o dostosowaniu struktury organizacyjnej i statutu kas do struktury organizacyjnej pracodawcy;
2. możliwości obradowania organów KZP na posiedzeniach prowadzonych z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej;
3. zasad udzielania pożyczek lub zapomóg (np. poprzez szczegółowe określenie reguł poręczania pożyczki);
4. pokrywania kosztów działania międzyzakładowej KZP;
5. zasad dokonywania rozliczeń kwestii majątkowych w razie likwidacji KZP.

Poprawki Senatu

Senat 6 sierpnia 2021 r. uchwalił kilka poprawek do nowych przepisów, w zakresie m.in.:

• uściślenia, że siedzibą i adresem KZP są siedziba i adres pracodawcy, u którego została ona utworzona,
• przyznania zarządowi KZP większej swobody przy podejmowaniu decyzji o zawieszeniu wpłacania miesięcznych wkładów członkowskich oraz rat pożyczek w przypadkach uzasadnionych zdarzeniami losowymi;
• dodania zapisu stanowiącego, że członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej nie może być osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.

Poprawki te 11 sierpnia 2021 r. zostały przyjęte przez Sejm.

Przepisy przejściowe

Z dniem wejścia w życie nowych przepisów:

• dotychczasowe KZP staną się KZP w rozumieniu nowych regulacji;
• członkowie organów dotychczasowych KZP będą pełnić swoje obowiązki do końca kadencji;
• zarządy dotychczasowych KZP będą zobowiązane złożyć wnioski do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej w ciągu 18 miesięcy od dnia wejścia w życie nowych regulacji. W takim samym okresie muszą zostać dostosowane statuty obecnych KZP do nowych przepisów.

Podstawa prawna:

Ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych