Składki na ubezpieczenia opiekunów osób z niepełnosprawnościami – RPO interweniuje

• Kto opłaca składki za opiekunów osób z niepełnosprawnościami?
• Przez jaki okres opłacane są składki za opiekunów osób z niepełnosprawnościami?
• Krzywdzące przepisy ustawy
• Ograniczenie możliwości pracy a niskie świadczenia
• Ministerstwo unika rozwiązania tego problemu
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 czerwca 2022 r., IV SA/Po 257/22

Kto opłaca składki za opiekunów osób z niepełnosprawnościami?

Za osobę pobierającą świadczenie opiekuńcze składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe opłacają wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Autopromocja

Przez jaki okres opłacane są składki za opiekunów osób z niepełnosprawnościami?

Składki przez ww. podmioty są wypłacane przez czas odpowiadający minimalnemu okresowi uprawniającego do najniższej emerytury (20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny). Jak podaje RPO: „Według opiekunów osób z niepełnosprawnościami takie rozwiązanie jest dla nich krzywdzące - zagraża ubóstwem i wykluczeniem społecznym osób najbardziej doświadczonych przez los. Całkowicie zrozumiały i zasadny jest zatem postulat osób wydłużenia okresu opłacania składek na cały okres sprawowania opieki – ocenia RPO.”. W związku z tym problemem zastępca RPO wystąpił w tej sprawie do Minister Rodziny i Polityki Społecznej Marleny Maląg.

Rzecznik w poszczególnych sprawach kierował już do MRiPS zapytania prawne, jednak zwykle z odpowiedzi wynikało, że: celem art. 6 ust. 2a ustawy jest zapewnienie osobie pobierającej świadczenie opiekuńcze opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez okres odpowiadający minimalnemu okresowi uprawniającemu do najniższej emerytury.

Krzywdzące przepisy ustawy

Przepis art. 6 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009, dalej: ustawa) określa, że za osobę pobierającą:

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

- świadczenie pielęgnacyjne

- specjalny zasiłek opiekuńczy

- albo zasiłek dla opiekuna

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy odpowiadającej wysokości odpowiednio:

a) świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługujących na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

b) zasiłku dla opiekuna przysługującego na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów

- przez okres niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio: 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę.

Skoro okres składkowy będzie niski to i zakres oraz wysokość świadczenia emerytalnego opiekuna również będzie niski. Zdaniem opiekunów konieczne jest więc to, aby wydłużyć okres opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - na cały okres sprawowania opieki. Niekiedy opiekę sprawuje się więcej niż 20 czy 25 lat nad osobą niepełnosprawną. Ta granica czasowa jest więc dyskryminująca, szczególnie, że w Polskim ustawodawstwie przyjęte są takie założenia, że im później przejdzie się na emeryturę, tym świadczenie będzie wyższe, a im wcześniej tym niższe. Ma na to wpływ wysokość składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonego.

Ograniczenie możliwości pracy a niskie świadczenia

Ogromy problem opiekunów osób niepełnosprawnych polega na tym, że warunkiem uzyskania świadczeń opiekuńczych w zw. z opieką np. nad niepełnosprawnym dzieckiem, jest niepodejmowanie lub rezygnacja z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej. Brak możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy przez osoby pobierające ww. świadczenia powoduje, że opiekunowie nie mają nawet możliwości zwiększyć wysokości kapitału a co za tym idzie wysokości pobieranej w przyszłości emerytury. Państwo nakłada więc zakaz pracy i łączenia pobierania świadczeń i jednocześnie przyznaje minimalne okresy składkowe, a co za tym idzie minimalną emeryturę.

Ministerstwo unika rozwiązania tego problemu

Ministerstwo zauważa problem, jednak póki co nie rozwiązuje go. W odpowiedzi do RPO, podkreśla, że należy zwrócić uwagę na istotny dla otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne, przepis określony w ustawie z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621), który zawiera zmianę przewidującą uzupełnienie katalogu okresów, w których może powstać niezdolność do pracy o okresy pobierania świadczeń opiekuńczych (w tym świadczenia pielęgnacyjnego) także w sytuacji, gdy nie było obowiązku opłacania za nie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Umożliwia to osobom uprawnionym ubieganie się o rentę z tytułu niezdolności do pracy w przypadku, gdy niezdolność do pracy powstała w okresach pobierania świadczeń opiekuńczych, za które nie było obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 czerwca 2022 r., IV SA/Po 257/22

Sąd stwierdził, że osoby, które ze względu na stan zdrowia swoich bliskich nie zrezygnowały z zatrudnienia, nie są podmiotami znajdującymi się w podobnej sytuacji, co osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna. Wysokość składki ubezpieczeniowej osób rezygnujących z zatrudnienia na rzecz opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, a więc osób znajdujących się w porównywalnej sytuacji, różnicuje tylko charakter, a w konsekwencji i wysokość przyznanego świadczenia. Sumę zgromadzonych składek na koncie z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, którym jest pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczy albo zasiłku dla opiekuna determinują te same okoliczności, tj. okres opłacania składki i wysokość przyznanego świadczenia.

Podstawa prawna:

Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009)