Resort pracy odpowie czy będzie zmiana przepisów o rencie wdowiej. Mogą być niezgodne z Konstytucją RP

• Renta wdowia 2025 i 2026
• Zmiana przepisów o rencie wdowiej. Czy jeszcze w 2025 r.?
• Wspólność małżeńska
• Rozdzielność majątkowa nie powinna odbierać prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku
• Odpowiedź resortu pracy co do ewaluacji przepisów
• Opinie rozgoryczonych emerytów i rencistów wyrażane na forach i w petycjach
• Wypłata renty wdowiej w 2025

Do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki społecznej trafiła interpelacja nr 8196 w sprawie przepisów dotyczących renty wdowiej. Zgłaszającym jest Pan Marek Matuszewski. Data wpływu dokumentu to 18 lutego 2025 r., sprawa jest więc aktualna. Aktualne są też pojawiające się kolejne problemy z interpretacją przepisów o rencie wdowiej, w tym takie ich ukształtowanie, które wielu wdowom i wdowcom odbiera prawo do świadczeń, chociaż bardzo tego potrzebują i bardzo na to liczyli. Jakie jest tło sprawy? Takie, że w dniu 1 stycznia weszły w życie przepisy ustawy z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1243, dalej: ustawa), które dają możliwość emerytom i rencistom nabywania dodatkowych świadczeń pieniężnych. Okazuje się, jest problem z rentami wdowimi. Wielu osobom brakuje kilku miesięcy czy tygodni wymaganego wieku, aby otrzymać świadczenie. Są prośby, wnioski, petycje, zażalenia. Pojawia się też stale problem rozdzielności majątkowej.

Warto na wstępie już zasygnalizować, że wspólność małżeńska w rozumieniu tego przepisów stawy ubezpieczeniowej nie ustaje wskutek ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami, ale może funkcjonować w każdym ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Za takim stanowiskiem przemawia także konstytucyjna zasada podlegania małżeństwa ochronie i opiece Rzeczypospolitej Polskiej (art. 18 Konstytucji). Czy w takim razie przepisy o rencie wdowiej są niezgodne z Konstytucją? Możliwe.

Dlaczego rozstrzygnięcie tego problemu jest ważne? Ponieważ przy ubieganiu się o rentę wdowią należy złożyć oświadczenie, że wdowa czy wdowiec pozostawał we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka. Musi to być zgodne z prawdą oświadczenie opatrzone podpisem.

Renta wdowia 2025 i 2026

Świadczenia w zbiegu będzie mogła pobierać osoba będąca wdową/wdowcem jeżeli spełni łącznie ww. warunki:

• osiągnie powszechny wiek emerytalny – co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn;
• pozostawała we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka;
• nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż pięć lat przed osiągnięciem wyżej wymienionego wieku emerytalnego;
• nie zawarła nowego związku małżeńskiego.

Zmiana przepisów o rencie wdowiej. Czy jeszcze w 2025 r.?

Dokładna treść wyżej wskazywanej interpelacji złożonej do MRPiS jest taka:

"Szanowna Pani Minister, z początkiem 2025 roku wprowadzono w Polsce przepisy umożliwiające seniorom, którzy pochowali współmałżonka, łączenie renty rodzinnej z własnym świadczeniem, co potocznie nazwano “rentą wdowią”. Celem tej zmiany było poprawienie warunków życia seniorów, którzy zostali sami z wysokimi kosztami utrzymania gospodarstwa domowego. Osoby uprawnione mogą obecnie wybierać pomiędzy:

1. 100% renty rodzinnej + 15% własnej emerytury,

2. 100% własnego świadczenia + 15% renty rodzinnej.

Jednym z warunków uzyskania renty wdowiej, określonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jest pozostawanie we wspólności majątkowej z małżonkiem do dnia jego śmierci. Ten warunek jest problematyczny dla wielu osób, które – często nieświadomie – tracą prawo do świadczenia. Rozdzielność majątkowa jest w Polsce często wybierana w celu ochrony małżonka przed ryzykiem związanym np. z działalnością gospodarczą. W takich przypadkach osoby te nie są świadome, że pozbawiają się prawa do renty wdowiej w przyszłości. W związku z powyższym, proszę o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej planuje zmianę przepisów, aby umożliwić osobom z rozdzielnością majątkową nabycie prawa do renty wdowiej?

2. Czy ministerstwo przewiduje podjęcie działań informacyjnych w celu zwiększenia świadomości społeczeństwa o konsekwencjach decyzji dotyczących ustroju majątkowego małżonków w kontekście renty wdowiej?

3. Czy planowane są zmiany, które umożliwią bardziej elastyczne podejście do wymogów wspólności majątkowej w kontekście uzyskania renty wdowiej?

4. Jakie działania ministerstwo podejmuje w celu poprawy dostępności renty wdowiej oraz eliminacji barier prawnych i formalnych, które mogą utrudniać uzyskanie tego świadczenia?".

Wspólność małżeńska

Pojęcie „wspólności małżeńskiej” przewidziane jest w art. 70 ust 3 ustawy emerytalnej i obejmuje ono nie tylko faktyczną wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową. Tak wskazał Sąd Apelacyjny w Lublinie w swoim wyroku z dnia 3 lutego 2016 roku, sygn. III AUa 894/15. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 maja 2019 roku, sygn. III UK 278/18 wskazał, iż pozostawanie we wspólności małżeńskiej nie może być postrzegane jako następstwo jedynie formalnie zawartego związku małżeńskiego, ale także jako wspólność małżeńska wynikająca lub powiązana z rzeczywistym korzystaniem z praw i realizowaniem powinności małżeńskich, które do dnia śmierci współmałżonka kreują faktyczną wspólnotę małżeńską w jej rozmaitych wymiarach.

Rozdzielność majątkowa nie powinna odbierać prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku

Analizując niniejszą sprawę warto przyjrzeć się wypowiedziom sądów w sprawie rozdzielności majątkowej i tego czy powinna bądź nie powinna odbierać prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku. Przykładowo w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 lutego 2016 r., sygn. III AUa 1643/15 możemy znaleźć takie stanowisko:

1. W małżeńskim ustroju wspólności majątkowej (ustawowym lub umownym) może zdarzyć się, że jeden z małżonków uchyla się od obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, a drugi nie korzysta z sądowego wymuszenia realizacji tej małżeńskiej powinności w trybie art. 27 lub 28 KRO. Niekiedy z przyczyn osobistych (np. z powodu bezrobocia) lub zdrowotnych małżonek nie może ekonomicznie przyczyniać się do utrzymania rodziny, co nie przekreśla istnienia innych płaszczyzn pozostawania w rzeczywistej wspólności małżeńskiej. Oznacza to, że realne więzi małżeńskie kreujące faktyczną wspólność małżeńską wymaganą do nabycia przez wdowę (wdowca) prawa do renty rodzinnej mogą być zachowane w każdym ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Pozostawania we wspólności małżeńskiej nie wyklucza w szczególności uzgodnienie ustroju rozdzielności majątkowej, który przecież nie wpływa ani nie ogranicza powinności małżeńskich, o jakich stanowi art. 23 KRO.

2. Sądowe stwierdzenie obowiązku (nakazanie) przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny, w trybie art. 27 lub 28 KRO, stanowi orzeczenie o charakterze alimentacyjnym, a w każdym razie prowadzi do potwierdzenia alimentacyjnego obowiązku wzajemnej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny, obejmującego powinność przyczyniania się do utrzymania także współmałżonka, co w razie śmierci alimentacyjnie zobowiązanego ubezpieczonego kreuje uprawnienie do nabycia renty rodzinnej tak, jakby wdowa miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową (art. 70 ust. 3 in fine ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.)). Wspólność małżeńska w rozumieniu tego przepisu nie ustaje wskutek ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami, ale może funkcjonować w każdym ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Za takim stanowiskiem przemawia także konstytucyjna zasada podlegania małżeństwa ochronie i opiece Rzeczypospolitej Polskiej (art. 18 Konstytucji).

Odpowiedź resortu pracy co do ewaluacji przepisów

Pozostaje jedynie czekać odpowiedź resortu pracy. Wiemy jedynie tyle, że w odpowiedzi resortu pracy na inną petycję w sprawie obniżenia wieku co do renty wdowiej i podwyższenia świadczeń, resort pracy wskazał, że będzie prowadzona ewaluacja przepisów przez Radę Ministrów w 2028 r. Jak podaje się w odpowiedzi na petycję obywatelki co do obniżenia wieku w zakresie renty wdowiej: "(...) Wynika to z konieczności skierowania wsparcia w postaci renty wdowiej do osób najbardziej potrzebujących, które w sposób szczególnie dotkliwy finansowo odczuły stratę osoby bliskiej, a ze względu na swój wiek nie miały już możliwości samodzielnie poprawić swojej sytuacji bytowej. Wprowadzenie powyższych warunków jest rozwiązaniem kompromisowym, wynikającym z możliwości odpowiedzialnego wdrożenia nowego rozwiązania do systemu emerytalno-rentowego, przy uwzględnieniu oczekiwań wnioskodawców projektu obywatelskiego oraz możliwości Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i budżetu państwa, z którego dotowany jest FUS. (...).W związku z tym w Ministerstwie nie są prowadzone prace w zakresie przez Panią postulowanym. Jednocześnie zapewniamy, że w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej stale analizujemy sytuację finansową emerytów oraz obowiązujące rozwiązania, które mają wpływ na wysokość przysługujących im świadczeń. Podkreślić przy tym trzeba, że obowiązujący system emerytalny ma charakter ubezpieczeniowy, a wysokość emerytur uzależniona jest w nim przede wszystkim od wysokości składek odprowadzonych w przeszłości przez ubezpieczonego. Wyznacza to ramy możliwych do przeprowadzenia korekt tego systemu. (...) Rada Ministrów dokona w 2028 roku weryfikacji wskaźnika wysokości świadczeń w zbiegu w celu oceny zasadności jego ewentualnego podwyższenia, uwzględniając na tle sytuacji społeczno-gospodarczej kraju sytuację dochodową grup osób uprawnionych na mocy ustawy do wypłaty tych świadczeń. Będzie to stanowiło okazję do podjęcia ewentualnej dyskusji również codo kształtu innych rozwiązań w tym zakresie.".

Opinie rozgoryczonych emerytów i rencistów wyrażane na forach i w petycjach

• "Jakie wsparcie??? Kto wymyśli ta niesprawiedliwą dzielącą Polaków ustawę, to chyba ktoś co żyje w innym świecie lub zupełnie nie myśli??To jakaś żenada.Jestem ponad 20 lat wdowa, owdowiałam mając 40 lat . Żyje ze swojej niskiej emerytury , dlaczego takim jak ja zabroniono korzystania z części emerytury męża. Czym się różnie od tych co owdowiały w starszym wieku, chyba tylko tym ze wychowałam dzieci sama i nikt mi nigdy nie pomógł. Nie ZGADZAMY się z ta lekceważąca …nas ustawa!"

• "Z projektem obywatelskim ustawy o rencie wdowiej wiązałam polepszenie mojego bytu. Jednakże okazuje się, że mimo że jestem wdową, nie będę miała do niej prawa, ponieważ mój mąż zmarł kiedy miałam skończone 52 lata. Zmiana kryterium wieku z 50 lat dla uprawnionych (co zakładał projekt obywatelski) na 55 lat jest nieetyczne i dyskryminujące dla części owdowiałych.".

• "Jest to niesprawiedliwe dla pozostałych wdów i wdowców. Co ma rząd do pieniędzy zgromadzonych przez zmarłych w ZUS. Proszę te pieniądze oddać wdowom i wdowcom. Rząd złotówki nie dołożyć do tych pieniędzy. Są to pieniądze zgromadzone przez zmarłego i powinny być zwrócone rodzinie.".

Wypłata renty wdowiej w 2025

Prawo do wypłaty zbiegu świadczeń będzie przyznawane od dnia spełnienia wszystkich warunków, nie wcześniej niż od miesiąca złożenia wniosku i nie wcześniej niż od 1 lipca 2025 r. (w przypadku wniosków złożonych do 31 lipca 2025 r., prawo do wypłaty zbiegu powstanie nie wcześniej niż od 1 lipca 2025 r.). Wzory wniosków o rentę wdowią będą dostępne w grudniu 2024 r. na stronie internetowej KRUS i we wszystkich jednostkach organizacyjnych. Przedstawiamy jak wygląda ZBIEG PRAWA DO ŚWIADCZEŃ.

Osoba uprawniona jednocześnie do renty rodzinnej po zmarłym małżonku i emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy uzyska możliwość pobierania obydwu tych świadczeń w zbiegu tj. możliwa będzie wypłata renty rodzinnej z emeryturą lub renty rodzinnej z rentą z tytułu niezdolności do pracy. Z tym że jedno – wybrane świadczenie – będzie wypłacane w całości, a drugie w określonej części:

• 15% od 1 lipca 2025 r. do 31 grudnia 2026 r.
• 25% od 1 stycznia 2027 r.

Świadczeniobiorca (wdowa, wdowiec) będzie mógł sam zdecydować, czy chce pobierać np. całość swojego świadczenia powiększonego o określony procent renty rodzinnej po zmarłym, czy też na odwrót.