Strona główna » Kadry » Ubezpieczenia » Emerytury i renty » Przystąpienie ubezpieczonego do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego

Przystąpienie ubezpieczonego do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego

05 grudnia 2013, 05:00

Joanna Olejnik

Przystąpienie ubezpieczonego do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych / Fot. Fotolia

Fotolia

REKLAMA

Dobrowolne przystąpienie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego skutkuje dla płatnika określonymi obowiązkami wobec ZUS. Do takiego ubezpieczenia przystąpić mogą te osoby, które nie spełniają warunków do obowiązkowego objęcia tymi ubezpieczeniami oraz w sytuacji zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych.

Dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ubezpieczony może podlegać w dwóch sytuacjach:

REKLAMA

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Czas pracy 2025. Planowanie, rozliczanie i ewidencja

Wynagrodzenia 2025. Rozliczanie płac w praktyce. Przykłady

gdy dana osoba spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z kilku tytułów i z jednego z nich ubezpieczenia mają charakter obowiązkowy, a z pozostałych tytułów dobrowolny,
gdy dana osoba nie posiada żadnego tytułu do ubezpieczeń obowiązkowych, a chce gromadzić kapitał na przyszłą emeryturę lub rentę.

Dobrowolne ubezpieczenia przy zbiegu tytułów

Prawo do objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami rentowymi i emerytalnym powstaje w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Ustawa systemowa wskazuje wiele rodzajów aktywności zawodowej i zarobkowej, które skutkują obowiązkiem ubezpieczeniowym. Spośród najważniejszych z nich (i najczęściej występujących) można wymienić:

Polecamy: Kodeks pracy 2013 z komentarzem - praktycznie o rewolucyjnych zmianach

stosunek pracy,
umowę zlecenia (i inne umowy o świadczenie usług o charakterze umowy zlecenia),
działalność gospodarczą i pozarolniczą działalność inną niż gospodarcza,
stosunek pracy nakładczej,
wykonywanie odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
członkostwo w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i spółdzielniach kółek rolniczych,
pobieranie zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych
pobieranie zasiłku macierzyńskiego,
przebywanie na urlopie wychowawczym.

W sytuacji wystąpienia zbiegu tytułów do ubezpieczeń – czyli w sytuacji, gdy osoba ma dwa lub więcej tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczeniowym, ubezpieczenia emerytalne i rentowe najczęściej z jednego tytułu są obowiązkowe, natomiast z drugiego (i pozostałych) – mają charakter dobrowolny. Zasady regulujące ustalanie obowiązku ubezpieczeniowego w przypadku zbiegu tytułu do ubezpieczeń są bardzo skomplikowane i w zależności od tego, jaki rodzaj aktywności zawodowej podejmuje ubezpieczony, obowiązek ubezpieczeniowy może kształtować się bardzo różnie. Jedną z nielicznych zasad, którą można tu wskazać jako bezwzględnie obowiązującą, jest obowiązkowe podleganie ubezpieczeniom ze stosunku pracy, który jest zawsze i w każdych okolicznościach tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

PRZYKŁAD

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Przedsiębiorca od 1 sierpnia 2013 r. rozpoczął wykonywanie umowy o pracę z wynagrodzeniem 3500 zł. W związku z tym, że podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, może on przystąpić do ubezpieczeń emerytalno-rentowych z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadzie dobrowolności. W takiej sytuacji przedsiębiorca powinien złożyć następującą dokumentację do ZUS:

Przedsiębiorca chce opłacać tylko składkę zdrowotną Autopromocja Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia Sprawdź	Przedsiębiorca chce przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych
● wyrejestrowanie ze wszystkich ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem 05 10 xx z datą 1 sierpnia 2013 r., ● zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA z kodem 05 10 xx z datą 1 sierpnia 2013 r. Autopromocja Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych Sprawdź	● wyrejestrowanie z ubezpieczeń społecznych na druku ZUS ZWUA z kodem 05 10 xx z datą 1 sierpnia 2013 r., ● zarejestrowanie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, obowiązkowego wypadkowego i zdrowotnego na druku ZUS ZUA z kodem 05 10 xx z datą 1 sierpnia 2013 r.

Przystępując do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przedsiębiorca jest zobowiązany do opłacania składek od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, tj. w 2013 r. od kwoty 2227,80 zł.

Osoby, które korzystają z ubezpieczeń emerytalno-rentowych na zasadzie dobrowolności, nie mogą przystąpić do ubezpieczenia chorobowego. Obowiązkowe dla nich będzie natomiast ubezpieczenie wypadkowe.

Podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w przypadku najczęściej występujących zbiegów tytułu do ubezpieczenia

Tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych*	Płatnik składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe	Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe	Dokument zgłoszeniowy do ubezpieczeń dobrowolnych, kod tytułu ubezpieczenia	Podstawa prawna
umowa zlecenia przy zbiegu z etatem Autopromocja Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia Sprawdź	zleceniodawca	● przychód z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, ● zadeklarowana kwota, nie niższa niż minimalne wynagrodzenia za pracę, jeżeli wynagrodzenie określono w inny sposób	ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00	art. 9 ust. 1 i 1a, art. 18 ust. 3 i 7 ustawy systemowej
działalność gospodarcza przy zbiegu z etatem	przedsiębiorca	zadeklarowana kwota, nie niższa niż: ● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, ● 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia – dla osób uprawnionych	ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 lub 05 70 00 – w przypadku preferencyjnej podstawy wymiaru składek	art. 9 ust. 1 i 1a, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy systemowej
umowa zlecenia przy zbiegu z działalnością gospodarczą	zleceniodawca	● przychód z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, ● zadeklarowana kwota, nie niższa niż minimalne wynagrodzenia za pracę, jeżeli wynagrodzenie określono w inny sposób	ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00	art. 9 ust. 2a, art. 18 ust. 3 i 7 ustawy systemowej
działalność gospodarcza przy zbiegu ze zleceniem	przedsiębiorca	zadeklarowana kwota, nie niższa niż: ● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, ● 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia – dla osób uprawnionych	ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 lub 05 70 00 – w przypadku preferencyjnej podstawy wymiaru składek	art. 9 ust. 2a, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy systemowej
umowa zlecenia wykonywana w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego	zleceniodawca	● przychód z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, ● zadeklarowana kwota, nie niższa niż minimalne wynagrodzenia za pracę, jeżeli wynagrodzenie określono w inny sposób	ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00	art. 9 ust. 1c, art. 18 ust. 3 i 7 ustawy systemowej
działalność gospodarcza wykonywana w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego	przedsiębiorca	zadeklarowana kwota, nie niższa niż: ● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, ● 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia – dla osób uprawnionych	ZUS ZUA, zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 05 10 00 lub 05 70 00 – w przypadku preferencyjnej podstawy wymiaru składek	art. 9 ust. 1c, art. 18 ust. 8, art. 18a ustawy systemowej

* Ubezpieczony nie ma ustalonego prawa do emerytury/renty ani orzeczonego stopnia niepełnosprawności.

Polecamy serwis: Układy zbiorowe pracy

Dobrowolne ubezpieczenia w okresie zawieszenia działalności

Przedsiębiorca może również podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresie zawieszenia działalności gospodarczej, dokonanym w trybie art. 14a, ust. 1–1c ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe (art. 36a ustawy systemowej).

Warto wspomnieć, że od 1 września 2013 r. przedsiębiorca może zawiesić działalność na okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, zgodnie z art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Możliwość ta dotyczy osób, które prowadziły działalność przez co najmniej 6 miesięcy i nie zatrudniają pracowników. Ta grupa przedsiębiorców w okresie zawieszenia nie podlega jednak ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie, ale obowiązkowo. Składki na te ubezpieczenia są finansowane przez budżet państwa (przedsiębiorca ich nie opłaca).

UWAGA!

Możliwość zgłoszenia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przysługuje przedsiębiorcom, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na zasadach ogólnych, a nie w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych w okresie zawieszenia wykonywania działalności jest możliwe tylko wówczas, gdy przedsiębiorca nie ma innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Objęcie ubezpieczeniami nastąpi w tym przypadku od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zgłoszenia należy dokonać na druku ZUS ZUA z kodem 19 10 xx. Podstawę wymiaru dobrowolnych składek emerytalno-rentowych ustala się według zasad obowiązujących dla danej osoby przed zawieszeniem wykonywania działalności, czyli od podstawy wymiaru wynoszącej:

● 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, jeżeli przedsiębiorca opłacał składki społeczne na zasadach ogólnych,

● 30% minimalnego wynagrodzenia, jeżeli przed zawieszeniem działalności przedsiębiorca był uprawniony do opłacania niższych składek, ale tylko do okresu upływu 24 pełnych miesięcy kalendarzowych licząc od dnia rozpoczęcia działalności; po upływie tego okresu przedsiębiorca powinien opłacać składki od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca zawiesił prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 października 2013 r. Do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zgłosił się od 1 grudnia 2013 r. Do dnia zawieszenia pozarolniczej działalności gospodarczej opłacał składki w preferencyjnej wysokości przez okres 16 miesięcy kalendarzowych. Mimo że przedsiębiorca od 1 października 2013 r. zawiesił wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej, bieg okresu korzystania z ulgowych składek nie ulega przerwaniu. Oznacza to, że prawo do naliczania składek na dobrowolne ubezpieczenia na zasadach preferencyjnych przysługuje mu do maja 2014 r. (16 miesięcy przysługującej ulgi, wykorzystanej w okresie prowadzenia działalności; 2 miesiące uprawnienia do warunków preferencyjnych, w których przedsiębiorca nie opłacał żadnych składek, 6 miesięcy podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom w okresie zawieszenia działalności, łącznie – 24 miesiące kalendarzowe ulgi). W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorca opłaca zatem dobrowolne składki od podstawy w wysokości:

● 30% minimalnego wynagrodzenia – za okres od grudnia 2013 r. do maja 2014 r.,

● 60% prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego – za okres od czerwca 2014 r. do ponownego rozpoczęcia działalności (lub jej zakończenia, albo do dnia wyrejestrowania z ubezpieczeń dobrowolnych).

Ubezpieczenie osób bez obowiązkowego tytułu

Od 1 stycznia 2013 r. rozszerzeniu uległ krąg osób, które mogą przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Nabyły do tego prawo wszystkie osoby, które nie spełniają warunków do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, np. osoby pracujące na podstawie umowy o dzieło. Osoby te nie mogą przystąpić do ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.

Zasady objęcia dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi osób nieposiadających tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń

Dokument zgłoszeniowy do ubezpieczeń	ZUS ZUA z kodem 19 00 xx składany przez osobę, która chce przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń w jednostce ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy
Podstawa wymiaru składek	zadeklarowana kwota, nie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia, tj. nie niższa niż 1600 zł (w 2013 r.)
Kwoty składek do opłacenia	440,32 zł (przy zastosowaniu minimalnej obowiązującej podstawy wymiaru składek)
Termin opłacania składek	do 10. dnia następnego miesiąca, za miesiąc poprzedni
Dokumentacja rozliczeniowa	ZUS DRA składane do 10. dnia następnego miesiąca, za miesiąc poprzedni, ubezpieczony jest zwolniony z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc – dotyczy to także sytuacji, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimalnego wynagrodzenia
Zakończenie okresu ubezpieczenia	dzień wyrejestrowania z ubezpieczeń dobrowolnych lub pierwszy dzień miesiąca, za który składka została opłacona nieterminowo lub w niepełnej wysokości

Terminowość opłacenia składki warunkiem podlegania

Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zatem data, od której osoba zainteresowana chce się zgłosić do dobrowolnych ubezpieczeń, nie może być wcześniejsza od daty złożenia wniosku.

Zobacz również: Warunki przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

Dobrowolne ubezpieczenia ustają natomiast:

od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7 ustawy systemowej (tj. osób podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na zasadzie dobrowolności),
od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jest zatem ściśle uzależnione od terminowości opłacania składek. W przypadku opóźnienia w opłaceniu składki lub opłacenia jej w zaniżonej wysokości (nawet, jeżeli wpłata nastąpiła terminowo), osoba z mocy prawa zostaje wyłączona z ubezpieczeń. W uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Stosowny wniosek w tym zakresie składa się do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. ZUS ma dowolność w zakresie sposobu rozpatrzenia wniosku, gdyż przepisy nie precyzują przesłanek, jakimi powinien się w tym zakresie kierować. Najczęściej przy rozpatrywaniu takiego wniosku ZUS bierze pod uwagę dotychczasowy przebieg ubezpieczenia wnioskodawcy. Jeżeli wcześniej wszystko odbywało się zgodnie z przepisami, a opóźnienie w opłaceniu składek ma charakter incydentalny, warto wskazać to we wniosku o zgodę na opłacenie składki po terminie.

PODSTAWA PRAWNA: