Urlop opiekuńczy. Kto może starać się o dodatkowe 5 dni w 2025 r.?

• Co to jest urlop opiekuńczy?
• Skąd wynikają zmiany w zakresie urlopu opiekuńczego. Urlop opiekuńczy 2025
•  Kto może skorzystać z urlopu opiekuńczego?
•  Ile dni wynosi urlop opiekuńczy?
• Czy urlop opiekuńczy jest częścią urlopu wypoczynkowego?
•  Jak załatwić urlop opiekuńczy?
• Czy podczas urlopu opiekuńczego pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę?

Co to jest urlop opiekuńczy?

Zagadnienie urlopu opiekuńczego reguluje ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP). Urlop opiekuńczy został wprowadzony do polskiego porządku prawnego na skutek wdrożenia postanowień dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE): 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej; 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.

Istotą i celem urlopu opiekuńczego jest zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia 

• osobie będącej członkiem rodziny
• lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym

która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. 

Użyte w przepisie sformułowania są nieostre i niedoprecyzowane – nie wiadomo bowiem co oznaczają słowa: "wsparcie i poważnych". Czy chodzi o pomoc w bieżących czynnościach dnia codziennego czy też może o inne okoliczności – np. wizyta u lekarza. Czym są też względy medyczne i kiedy są poważne.

Skąd wynikają zmiany w zakresie urlopu opiekuńczego. Urlop opiekuńczy 2025

Urlop opiekuńczy będzie przysługiwał też w 2025 r. Nie ma żadnych zapowiedzi, aby urlop miał zostać uchylony z KP. Byłoby to niezgodne z prawem UE. Co ważne, konieczność uregulowania urlopu opiekuńczego wynika z art. 6 w zw. z art. 3 lit. c dyrektywy 2019/1158, zgodnie z którym państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik miał prawo do urlopu opiekuńczego w wymiarze pięciu dni roboczych w roku. Państwa członkowskie mogą określić dodatkowe szczegóły dotyczące zakresu i warunków urlopu opiekuńczego, zgodnie z prawem krajowym lub praktyką. Skorzystanie z tego prawa może być uzależnione od odpowiedniego uzasadnienia, zgodnie z prawem krajowym lub praktyką. Państwa członkowskie mogą przyznawać urlop opiekuńczy w oparciu o okres rozliczeniowy inny niż rok, na osobę potrzebującą opieki lub wsparcia, bądź na konkretny przypadek. Motyw 27 dyrektywy 2019/1158 wskazuje, że aby zapewnić mężczyznom i kobietom pełniącym obowiązki opiekuńcze większe możliwości pozostania na rynku pracy, każdy pracownik powinien mieć prawo do urlopu opiekuńczego wynoszącego pięć dni roboczych w roku. 

 Kto może skorzystać z urlopu opiekuńczego?

Urlop przysługuje pracownikowi. Zatem osobie, która jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru czy też spółdzielczej umowy o pracę. Osoby zatrudnione na podstawach cywilnoprawnych, m.in. umowa o dzieło, zlecenia, agencyjna – nie mają prawa do urlopu opiekuńczego. Urlop ten ma być uregulowany w Kodeksie Pracy a nie w Kodeksie Cywilnym.

 Ile dni wynosi urlop opiekuńczy?

Pracownikowi przysługuje 5 dni urlopu opiekuńczego w ciągu roku kalendarzowego. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Czy urlop opiekuńczy jest częścią urlopu wypoczynkowego?

Nie, urlop opiekuńczy nie jest częścią urlopu wypoczynkowego. Jednak co ważne, okres urlopu opiekuńczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (np. odprawa, nagroda jubileuszowa).

 Jak załatwić urlop opiekuńczy?

Pracodawca zobowiązany jest udzielić urlopu opiekuńczego jeżeli tylko pracownik o niego zawnioskuje. Urlopu opiekuńczego udziela się na wniosek pracownika. Wniosek może być złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. We wniosku o urlop opiekuńczy wskazuje się:

1. imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych;
2. przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika;
3. oraz w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem;
4. lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby.

Czy podczas urlopu opiekuńczego pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę?

Nie. Pracownikowi, który korzysta z urlopu opiekuńczego przysługuje ochrona stosunku pracy. Pracodawca nie może rozwiązać umowy (nawet za wypowiedzeniem). Co ważne, według nowych regulacji nie będzie tego mógł zrobić nawet kilka czy kilkanaście dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Ponadto pracownik ma prawo powrotu na dotychczas zajmowane stanowisko po urlopie opiekuńczym.