REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kiedy pracodawca może wymagać udokumentowania niekaralności przez kandydatów do pracy i pracowników

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Ewa Łukasik
Ewa Łukasik
Kiedy pracodawca może wymagać udokumentowania niekaralności przez kandydatów do pracy i pracowników/ fot. Shutterstock
Kiedy pracodawca może wymagać udokumentowania niekaralności przez kandydatów do pracy i pracowników/ fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Pracodawca może żądać udokumentowania niekaralności od kandydata do pracy wyłącznie wtedy, gdy ustawa regulująca zasady zatrudniania danej kategorii pracowników zawiera wymóg niekaralności na stanowisku pracy, o które ubiega się kandydat. Dane dotyczące niekaralności można uzyskać bezpośrednio od kandydata do pracy lub z Krajowego Rejestru Karnego.

Po zmianach przepisów od 4 maja 2019 r. pracodawca może żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:

REKLAMA

Autopromocja
  • imię (imiona) i nazwisko,
  • datę urodzenia,
  • dane kontaktowe wskazane przez taką osobę,
  • wykształcenie,
  • kwalifikacje zawodowe,
  • przebieg dotychczasowego zatrudnienia

- art. 221 § 1 Kodeksu pracy.

Przy czym danych dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych oraz przebiegu dotychczasowego zatrudnienia pracodawca może żądać od kandydata do pracy jedynie wtedy, gdy jest to niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku.

Polecamy: Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń – prenumerata

Natomiast od pracownika pracodawca może żądać podania dodatkowo danych osobowych obejmujących:

Dalszy ciąg materiału pod wideo
  • adres zamieszkania,
  • numer PESEL, a w przypadku jego braku - rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
  • inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
  • wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie,
  • numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych

- art. 221 § 3 Kodeksu pracy.

Pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone powyżej, gdy jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa (art. 221 § 4 Kodeksu pracy). Na podstawie tej regulacji pracodawca może żądać od kandydata do pracy na stanowisku, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg niekaralności, danych dotyczących jego niekaralności.

Niekaralność jest przewidywana w wielu ustawach jako warunek zatrudnienia. Jako przykład można wskazać takie grupy pracowników, jak:

Forma udokumentowania niekaralności

Pracodawca zatrudniający osobę na stanowisku, dla którego przepisy ustawy jako warunek zatrudnienia wskazują niekaralność, może pozyskać dane dotyczące karalności kandydata do pracy w dwojaki sposób:

  • bezpośrednio od kandydata do pracy,
  • z Krajowego Rejestru Karnego (dalej też: KRK).

Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą. Pracodawca może żądać udokumentowania danych osobowych kandydata do pracy oraz pracownika, w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia (art. 221 § 5 Kodeksu pracy). Co do zasady więc udokumentowanie niekaralności przez kandydata do pracy następuje w formie stosownego oświadczenia złożonego pracodawcy. Pracownik, którego pracodawca zobowiąże do udokumentowania faktu niekaralności, nie musi tej okoliczności udowadniać zaświadczeniem z Krajowego Rejestru Karnego - może to być inny dokument, który będzie w sposób dostateczny potwierdzał, że dana osoba nie została skazana.

Tylko w przypadku wyraźnego przepisu rangi ustawowej zobowiązującego osobę ubiegającą się o zatrudnienie do wykazania swojej niekaralności i dostarczenia w związku z tym stosownego dokumentu, pracodawca ma prawo żądać od kandydata do pracy zaświadczenia z KRK. Taka regulacja prawna występuje m.in. w:

  • art. 77 § 1 pkt 1 ustawy z 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 740) - kandydat na stanowisko prokuratorskie przedstawia informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby,
  • art. 57 § 7 ustawy z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 52; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 125) - zgłaszający swoją kandydaturę do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego przedstawia informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby,
  • art. 10 ust. 8a ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 967; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730) - w celu potwierdzenia nieskazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego.

Pracodawca zażądał od osoby ubiegającej się o zatrudnienie na stanowisku urzędniczym w jednostce samorządu terytorialnego oświadczenia o nietoczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym. Żądanie takie narusza nie tylko przepisy Kodeksu pracy. Pracodawca mógł żądać jedynie oświadczenia dotyczącego skazania prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Żądanie złożenia oświadczenia o nietoczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym narusza także jedną z fundamentalnych zasad konstytucyjnych, tj. domniemanie niewinności, zgodnie z którym każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Oświadczenie takie nie może być złożone nawet za zgodą kandydata, bowiem naruszałoby to art. 10 RODO, zakazujący pozyskiwanie danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i czynów zabronionych.

Informacja z Krajowego Rejestru Karnego

Pracodawcom przysługuje prawo do uzyskania informacji o osobach, których dane zostały zgromadzone w Krajowym Rejestrze Karnym. Jest to możliwe w zakresie niezbędnym do zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg niekaralności, korzystania z pełni praw publicznych, a także ustalenia uprawnienia do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym).

Należy podkreślić, że przepisy ustawy o KRK nie upoważniają pracodawcy do swobodnego badania historii kryminalnej pracownika. Zakres badania będzie bowiem wyznaczony przepisami dotyczącymi wymogu niekaralności. Ustawa o KRK zobowiązuje do określenia w zapytaniu o udzielenie informacji o osobie m.in. rodzaju i zakresu danych o osobie, które mają być przedmiotem informacji (art. 19 ust. 2 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym).

W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Tym samym pracodawca upoważniony jest jedynie do sprawdzenia, czy pracownik popełnił przestępstwo umyślnie. Natomiast badanie w drodze zapytania do Krajowego Rejestru Karnego, czy pracownik był sprawcą również przestępstwa z winy nieumyślnej, będzie przekroczeniem dyspozycji przepisu i naruszeniem jego prawa do prywatności.

Jednym z wymogów selekcyjnych do zatrudnienia zarówno w służbie cywilnej jak i w samorządzie terytorialnym jest korzystanie z pełni praw publicznych. Pozbawienie praw publicznych to środek karny, którego orzeczenie skutkuje utratą czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego. Korzystanie z pełni praw publicznych przez kandydata do pracy stwierdza się na podstawie braku wyroku orzekającego pozbawienie praw publicznych bądź też upływu okresu, na który orzeczono ten środek karny. Pracodawca, zatrudniając pracownika samorządowego lub członka korpusu służby cywilnej, ma prawo uzyskania z KRK informacji o prawomocnym orzeczeniu środka karnego pozbawienia pełni praw publicznych wobec kandydata do pracy.

Pozyskiwanie informacji o niekaralności kandydata do pracy za jego zgodą

Zgoda osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub pracownika może stanowić podstawę przetwarzania przez pracodawcę innych danych osobowych niż te, które są wymagane na podstawie Kodeksu pracy (art. 221a § 1 Kodeksu pracy). Nie dotyczy to jednak danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i czynów zabronionych (art. 10 RODO).

Artykuł 10 RODO określa zasady przetwarzania danych osobowych o wyrokach skazujących, czynach niedozwolonych lub powiązanych środkach bezpieczeństwa. Pracodawca nie może więc, nawet za zgodą kandydata do pracy lub pracownika, przetwarzać jego danych osobowych o wyrokach skazujących, czynach niedozwolonych lub powiązanych środkach bezpieczeństwa. Informacja, iż dana osoba nie widnieje w Krajowym Rejestrze Karnym, jest również informacją zawierającą dane określone w art. 10 RODO. Zatem każde zaświadczenie o niekaralności, które będzie zawierało informacje o wyrokach skazujących czy też informację o tym, że dana osoba nie była skazana, będzie informacją dotyczącą wyroków skazujących i czynów zabronionych w rozumieniu RODO.

Przetwarzanie danych dotyczących wyroków skazujących i naruszeń prawa jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy jest to niezbędne do wypełnienia obowiązku pracodawcy nałożonego przepisem prawa. Przetwarzanie danych o karalności pracownika jest więc dopuszczalne wyłącznie jeżeli wymóg niekaralności pracownika wynika z przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Oznacza to, że żądanie od pracownika przedłożenia oświadczenia lub zaświadczenia o niekaralności nie jest dopuszczalne nawet za jego zgodą.

Żądanie udokumentowania niekaralności przez pracownika w trakcie zatrudnienia

Wykładnia art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o KRK wskazuje, że możliwe jest występowanie do Krajowego Rejestru Karnego wyłącznie gdy zapytanie ma dotyczyć kandydata na pracownika. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której osoba już zatrudniona będzie przenoszona na stanowisko, na którym brak karalności będzie wymogiem koniecznym do kontynuowania stosunku pracy. W takich okolicznościach dopuszczalne jest występowanie do Krajowego Rejestru Karnego z zapytaniem o karalność pracownika. Potwierdza to wyrok WSA w Warszawie z 29 czerwca 2007 r., IV SA/Wa 714/07. Sąd stwierdził w nim, że "Nie można zgodzić się ze stanowiskiem [...], iż przepis art. 6 ust. 1 pkt 10 dotyczy tylko pracownika, który będzie dopiero zatrudniony. Przepis ten dotyczy również sytuacji związanej z ustaleniem, czy pracownik już zatrudniony spełnia nowe wymagania do zajmowania określonego stanowiska". Przepis ten nie stanowi natomiast podstawy do okresowego występowania pracodawcy do KRK o potwierdzenie, iż w okresie zatrudnienia nie doszło do prawomocnego skazania pracownika".

Należy przy tym wskazać, iż pracodawca należący do sfery publicznej nie ma potrzeby okresowego badania niekaralności pracowników w czasie ich zatrudnienia. O ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych, uczniom i słuchaczom szkół oraz żołnierzom bezzwłocznie zawiadamiani są przełożeni tych osób (art. 21 ustawy - Kodeks postępowania karnego). Prokurator zawiadamia również o wszczęciu postępowania przeciw funkcjonariuszom publicznym, a o wszczęciu postępowania przeciw innym osobom - jeżeli wymaga tego ważny interes publiczny. Funkcjonariuszami publicznymi są np. członkowie korpusu służby cywilnej czy osoby będące pracownikami samorządu terytorialnego (chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe). Pracodawca zostanie więc powiadomiony przez sąd o skazaniu prawomocnym wyrokiem zatrudnionego w jego jednostce pracownika.

Należy też zauważyć, iż przepisy przewidują w odniesieniu do niektórych kategorii pracowników obowiązek udzielania informacji o niekaralności także w trakcie zatrudnienia. Obowiązek taki wynika m.in. z ustawy z 12 kwietnia 2018 r. o zasadach pozyskiwania informacji o niekaralności osób ubiegających się i osób zatrudnionych w podmiotach sektora finansowego (Dz.U. z 2018 r. poz.1130).

PODSTAWA PRAWNA:

Zapisz się na newsletter
Kodeks pracy, urlopy, wynagrodzenia, świadczenia pracownicze. Bądź na bieżąco ze zmianami z zakresu prawa pracy. Zapisz się na nasz newsletter.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Serwis Prawno-Pracowniczy

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code
Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Bezpłatny e-book Piękny umysł. PRISM Brain Mapping

Żyjemy w czasach, w których jedynym pewnikiem jest zmiana. Kluczowe dla niej są samoświadomość i samopoznanie. Prezentujemy jedno z najlepszych narzędzi, które nam w tym pomoże – PRISM Brain Mapping.

Kobieta 12 kg. Mężczyzna 30 kg. Przepisy BHP regulują podnoszenie ciężarów w pracy

Kobieta może podnosić 12 kg, a mężczyzna aż 30 kg przy pracy stałej. To prawie 3 razy więcej. Przepisy BHP regulują podnoszenie ciężarów w pracy w różnych okolicznościach. Kiedy konieczne jest zespołowe przenoszenie ciężarów przez pracowników? Oto przepisy prawne określające zasady transportu ręcznego.

Czterodniowy tydzień pracy w Polsce 2025. Gigantyczne straty dla przedsiębiorców. Każdy chciałby mniej pracować

Każdy chciałby mniej pracować, być wiecznie młodym, zarabiać dużo pieniędzy i nie mieć zmartwień. - Hanna Mojsiuk, prezes Północnej Izby Gospodarczej w Szczecinie negatywnie ocenia plany wprowadzenia w Polsce czterodniowego tygodnia pracy. Jeszcze w kwietniu zostaną przedstawione główne założenia programu.

Dodatek dopełniający do renty socjalnej. Czy będzie podlegał potrąceniom i egzekucji?

Osoby uprawnione do renty socjalnej, które są całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, od maja będą otrzymywać dodatek dopełniający do swojego świadczenia. Przepisy przewidują, że z dodatku dopełniającego będą dokonywane potrącenia i egzekucja. Do Sejmu wpłynęła petycja w sprawie ich ograniczenia.

REKLAMA

Szkolenie pracowników: jak optymalizować koszty poprawy kompetencji w firmie, angażując sztuczną inteligencję

Personalizacja czy microlearning pozwalają skutecznie podnosić kompetencje zatrudnionych, co przekłada się na realne korzyści biznesowe oraz przewagę konkurencyjną na rynku. Szkolenia pracowników w firmach muszą dostosować się do nowych standardów i trendów rynkowych.

Urlop adopcyjny 2025. Adopcja dziecka i wszystkie urlopy przysługujące rodzicom

Urlop adopcyjny to skrótowa nazwa urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. To urlop macierzyński na dziecko adoptowane lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (nie dotyczy zawodowych rodzin zastępczych). Oto wszystkie urlopy, które w 2025 r. należą się po adopcji dziecka lub dzieci. Gwarantuje je Kodeks pracy.

Zakazy dla pracodawcy dotyczące kobiet w ciąży i karmiących piersią [Kodeks pracy]

Prawo pracy w sposób szczególny chroni kobiety będące w ciąży oraz karmiące piersią. W tym celu zostały skonstruowane zakazy dla pracodawców zatrudniających takie osoby. Czego dotyczą art. 176, 178, 179 Kodeksu pracy?

Jak korporacje mogą stworzyć inkluzywne środowisko pracy? [Poradnik]

W świecie, który staje się coraz bardziej globalny, zróżnicowany i świadomy społecznie, inkluzywność w miejscu pracy przestaje być opcjonalnym dodatkiem do kultury organizacyjnej. Coraz częściej jest to warunek konieczny do utrzymania konkurencyjności, przyciągania talentów i budowania zdrowej, silnej organizacji. Jednak wdrażanie autentycznej inkluzywności to proces – głęboki, wymagający odwagi, zaangażowania i gotowości do zmiany.

REKLAMA

Wyższy dodatek za pracę w nocy od 1 maja 2025 r. Dla kogo?

Osoby pracujące w porze nocnej mogą liczyć na dodatek z tego tytułu. Ile będzie wynosił dodatek za pracę w nocy w maju 2025 r.? Czym jest praca w porze nocnej? Za pracę w jakich godzinach przysługuje dodatek?

Maj 2025: kalendarz do druku [PDF]

Pobierz kalendarz maja 2025 do druku z miejscem na notatki. Maj 2025 roku zawiera dwa święta ustawowo wolne od pracy. W tym miesiącu jest również Dzień Matki. Najważniejsze daty już są zaznaczone. Wydrukuj i dopisz swoje notatki.

REKLAMA