Czy można nakazać wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych

PRZYKŁAD

 Pracownik do maja 2008 r. wypracował łącznie 180 godzin nadliczbowych, z czego 140 z nich było wykonywanych na skutek szczególnych potrzeb pracodawcy, a pozostałe w wyniku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej. Pracodawca w tym roku kalendarzowym może zatem polecić pracownikowi jeszcze nie więcej niż 10 godzin nadliczbowych wynikających z potrzeb zakładu pracy. Nadgodziny wynikające z konieczności prowadzenia akcji ratowniczej nie są wliczane do rocznego limitu 150 godzin nadliczbowych, a zatem pracodawca może je polecać pracownikowi w takim wymiarze, jaki jest konieczny.

Jeśli nie został określony inny roczny limit godzin nadliczbowych, tak jak ma to miejsce w Państwa zakładzie, pracodawca nie ma prawnej możliwości polecania pracownikowi pracy nadliczbowej wynikającej ze szczególnych potrzeb zakładu pracy w wymiarze przekraczającym 150 godzin w roku kalendarzowym. Nie ma również prawnej możliwości polecania pracownikowi pracy nadliczbowej w wymiarze przekraczającym, łącznie z normalnym czasem pracy, 48 godzin przeciętnie na tydzień. W sytuacji zaś, gdy pracodawca narusza ten zakaz i poleca pracownikowi pracę w wymiarze przekraczającym ww. limity, pracownik może odmówić wykonania takiego polecenia. Pracownik ma bowiem obowiązek wykonywania poleceń pracodawcy, jeżeli:

• są one związane z pracą,

• nie pozostają w sprzeczności z przepisami Kodeksu pracy lub umowy o pracę.

Polecenie pracy nadliczbowej przekraczającej limit godzin nadliczbowych jest poleceniem sprzecznym z przepisami prawa, a zatem nie musi być wykonane przez pracownika. W takiej sytuacji pracownik nie może być ukarany za odmowę wykonania polecenia pracodawcy. Odmawiając wykonywania pracy nadliczbowej, pracownik nie narusza prawa, lecz korzysta ze swego prawa.

W omawianej sytuacji, aby wyznaczyć pracownikowi jeszcze w tym roku pracę w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, musieliby Państwo wprowadzić do przepisów wewnątrzzakładowych lub w razie ich braku do umowy o pracę wyższy niż 150 godzin limit godzin nadliczbowych do przepracowania.

• art. 100 § 1, art. 131, art. 151 § 1, § 3-4 Kodeksu pracy.

Monika Wacikowska

specjalista w zakresie prawa pracy, były pracownik Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy