W jaki sposób pracodawca powinien udzielić równoważnego okresu odpoczynku, jeżeli doszło do jego naruszenia

PROBLEM

Zatrudniony na naszym osiedlu konserwator świadczy pracę w godzinach od 6.00 do 14.00. W poniedziałek, w związku z awarią pompy wodnej, został wezwany do pracy o godzinie 23.00. W tej sytuacji został przerwany dobowy odpoczynek konserwatora. Jak należy mu to zrekompensować?

RADA

Naruszenie dobowego odpoczynku powoduje, że powinni Państwo udzielić pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku. Sposób jego udzielenia zależy od pracodawcy. Zgodnie ze stanowiskiem resortu pracy, powinno to nastąpić bezpośrednio po ostatnim okresie wykonywania pracy w tej dobie, w której nastąpiło naruszenie odpoczynku. Oznacza to, że po zakończeniu naprawy pompy należy udzielić pracownikowi co najmniej 11-godzinnego odpoczynku dobowego, co zmniejszy wymiar jego czasu pracy we wtorek. Natomiast zgodnie ze stanowiskiem GIP, odpowiednie przedłużenie dobowego odpoczynku o niewykorzystane godziny powinno nastąpić dopiero w kolejnej dobie pracowniczej.

Zobacz również serwis: Odpowiedzialność, prawa i obowiązki

UZASADNIENIE

Przepisy prawa pracy nie określają, jak należy udzielać pracownikom równoważnego okresu odpoczynku. W związku z tym w przypadku naruszenia przez pracodawcę przepisów o dobowym odpoczynku funkcjonują obecnie dwa odmienne stanowiska dotyczące sposobu udzielenia pracownikowi równoważnego odpoczynku, prezentowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Państwową Inspekcję Pracy.

Zdaniem ministerstwa, równoważny okres odpoczynku powinien być udzielony bezpośrednio po ostatnim okresie świadczenia pracy w dobie, w której doszło do naruszenia odpoczynku, w wymiarze, który dopełni okres odpoczynku po zakończeniu pracy – do 11 godzin (stanowisko Departamentu Prawa Pracy MPiPS pismo nr DPR-III-079–575/TW/07). W ocenie MPiPS, w razie naruszenia nieprzerwanego odpoczynku dobowego pracownik może rozpocząć pracę w kolejnej dobie pracowniczej dopiero po upływie kolejnych 11 godzin odpoczynku. W wyjątkowych przypadkach zaś, kiedy nie ma możliwości udzielenia równoważnego okresu bezpośrednio po zakończeniu świadczenia pracy, dopuszczalna jest możliwość udzielenia równoważnego okresu odpoczynku w innej dobie pracowniczej, jako dodatkowy okres niezależny od okresu odpoczynku w danej dobie. Wtedy jego wymiar będzie odpowiadał liczbie godzin, o jaką naruszono dobowy okres odpoczynku. Przykładowo, jeśli pracownik odpoczywał np. 9 godzin, a nie 11 godzin, to trzeba mu oddać 2 godziny. O taką liczbę godzin zostanie obniżony wymiar czasu pracy w danej dobie pracowniczej. W ocenie MPiPS, udzielenie równoważnego okresu odpoczynku – zarówno w przypadku udzielania go bezpośrednio po zakończeniu pracy w danej dobie pracowniczej, jak i wtedy, gdy jest udzielony w innej dobie pracowniczej – może polegać wyłącznie na obniżeniu wymiaru czasu pracy w takiej dobie. Zatem równoważny okres odpoczynku spowoduje zwiększenie okresu odpoczynku przewidzianego w rozkładzie czasu pracy pracownika w innej dobie pracowniczej.

Zobacz: Wydłużenie przerwy w pracy

WAŻNE!

Zdaniem MPiPS, jeżeli dojdzie do naruszenia 11-godzinnego dobowego odpoczynku, pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku bezpośrednio po zakończeniu pracy; udzielenie odpoczynku w innej dobie może polegać wyłącznie na obniżeniu wymiaru czasu pracy w takiej dobie.

Państwowa Inspekcja Pracy stoi natomiast na stanowisku, że zrównoważenie skróconego dobowego odpoczynku może nastąpić przez przedłużenie takiego odpoczynku w innej dobie pracowniczej o tyle godzin, o ile został on skrócony (opinia Departamentu Prawnego GIP z 10 października 2007 r. pismo nr GNP/401/4560–461/07/PE). Według opinii PIP, zrównoważenie skróconego w danej dobie pracowniczej 11-godzinnego odpoczynku polega na przedłużeniu takiego odpoczynku w innej, np. trzeciej po naruszeniu dobie o liczbę godzin, o którą został on skrócony, a nie na udzielaniu czasu wolnego lub dnia wolnego od pracy.

PRZYKŁAD

Pracownik stalowni pracujący w poniedziałek w godz. od 6.00 do 14.00 został wezwany do pracy nadliczbowej o godzinie 19.00, co skutkowało naruszeniem jego dobowego odpoczynku. Hutnik pracował do godziny 21.00. Sposób zrekompensowania mu tego naruszenia będzie zależał od przyjęcia przez pracodawcę stanowiska albo MPiPS, albo PIP. Stosując stanowisko ministerstwa należałoby przyjąć, że hutnik powinien przyjść we wtorek do pracy 2 godziny później, tj. nie o godz. 6.00, lecz o godz. 8.00. W ten sposób skorzystałby z 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku począwszy od zakończenia pracy w poprzedniej dobie pracowniczej (od 21.00 do 8.00 – 11 godzin). Stosując się natomiast do stanowiska PIP hutnik powinien przyjść normalnie do pracy o godz. 6.00 i po zakończeniu pracy o godzinie 14.00 mieć zapewnione minimum 13 godzin odpoczynku (11 godzin z bieżącej doby i 2 godziny, których zabrakło do 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku w poprzedniej dobie).

Zobacz: Zrezygnujmy z doby pracowniczej

W praktyce częściej stosowane jest przez pracodawców stanowisko GIP, ponieważ jest ono mniej kosztowne niż interpretacja MPiPS. Organem kontrolnym w zakresie przestrzegania prawa pracy jest PIP, zatem stosowanie stanowiska GIP nie naraża pracodawcy na sankcje. Można więc zalecić jego przyjęcie. Ze względu jednak na brak przepisów dotyczących stosowania okresów równoważnego odpoczynku, nie będzie błędem przyjęcie interpretacji MPiPS.

Należy przypomnieć, że w każdej dobie pracowniczej pracownik musi mieć zapewniony 11-godzinny nieprzerwany dobowy odpoczynek (ma to być jeden przedział czasowy). Nie może go naruszać także praca nadliczbowa spowodowana szczególnymi potrzebami pracodawcy. Pracownik nie może więc pracować więcej niż 13 godzin (24 godziny – 11 godzin odpoczynku dobowego) w danej dobie pracowniczej. Ta zasada nie obowiązuje:

• pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy;
• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (ten przypadek naruszenia doby pracowniczej dotyczył Państwa pracownika).

W przypadku takich pracowników, jeżeli odpoczynek dobowy zostanie naruszony, pracodawca ma obowiązek zapewnić mu równoważny okres odpoczynku do końca okresu rozliczeniowego (art. 132 § 3 Kodeksu pracy).

Zobacz również: Forum Kadry - Czas pracy

Ponadto pracownik powinien mieć także zapewniony minimalny 35-godzinny odpoczynek tygodniowy, obejmujący co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Odpoczynek tygodniowy, co do zasady, powinien przypadać w niedzielę, przy czym niedziela obejmuje kolejne 24 godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina (art. 133 § 3 Kodeksu pracy). Tak więc niedziela rozpoczyna się od godziny 6.00 rano w niedzielę i kończy się o godzinie 6.00 rano w poniedziałek. W przypadku wykonywania pracy dozwolonej w niedzielę odpoczynek tygodniowy nie musi przypadać w dniu kalendarzowej niedzieli i może zostać ustalony w innym dniu tygodnia.

Podstawa prawna:

● art. 132, art. 133 § 1, § 3–4 Kodeksu pracy.

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po naszą publikację

Czas pracy 2021. Planowanie, rozliczanie i ewidencja

Tylko teraz

69,00 zł

Przejdź do sklepu