Co daje I stopień niepełnosprawności w 2025 r.?

• Stopnie niepełnosprawności
• Co daje I stopień niepełnosprawności

Na wstępie warto wspomnieć, że orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi podstawę do przyznania różnych ulg i uprawnień. A sama niepełnosprawność definiowana jest jako trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszania sprawności organizmu, w szczególności powodująca niezdolność do pracy. Stopień niepełnosprawności orzekany jest na czas określony lub na stałe.

Stopnie niepełnosprawności

Do znacznego stopnia niepełnosprawności (kiedyś I grupy inwalidzkiej) zaliczane są osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej. Osoby zaliczane do znacznego stopnia niepełnosprawności w celu pełnienia ról społecznych wymagają stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zaliczane są osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Nie trzeba spełniać obu przesłanek, by uzyskać umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zaliczane są osoby o naruszonej sprawności organizmu powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną. Osoby zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności mogą także mieć naruszoną sprawność organizmu, która stwarza ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. Nie trzeba spełniać obu przesłanek, by uzyskać umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Należy także pamiętać, że osoby poniżej 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, w przypadku gdy mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Tak samo jest w przypadku, gdy lekarz orzecznik ZUS wyda orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W przypadku pogorszenia się stanu zdrowia osoby z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, może wystąpić z wnioskiem o wydanie nowego orzeczenia o wyższym stopniu niepełnosprawności. Wniosek wraz z potrzebnymi dokumentami należy złożyć do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Co daje I stopień niepełnosprawności

Osoby zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności mogą liczyć na najszerszy wachlarz ulg i uprawnień niż osoby zaliczone do lekkiego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Chodzi m.in. o zniżki na przejazdy, różne dofinansowania, w tym dofinansowania do samochodów, czy sprzętu elektrycznego. Mogą pobierać także różnego rodzaju dodatki oraz zasiłki.

Program "Aktywny samorząd"

Na wstępie warto zapoznać się z programem „Aktywny samorząd” na 2025 r. PFRON przeznaczył na 2025 r. 275,8 mln zł dofinansowania. W programie wyróżniono następujące formy wsparcia:

• likwidację bariery transportowej,
• likwidację barier w dostępie do uczestniczenia w społeczeństwie informacyjnym,
• likwidację barier w poruszaniu się,
• pomoc w utrzymaniu aktywności zawodowej poprzez zapewnienie opieki dla osoby zależnej,
• pomoc w kontynuowaniu rehabilitacji w formie wentylacji domowej,
• pomoc w uzyskaniu wykształcenia na poziomie wyższym.

W ramach tego programu, można starać się o:

• pomoc w zakupie i montażu oprzyrządowania samochodu
• pomoc jest adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (do 16 roku życia) lub osób ze znacznym albo umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu, a także do do osób ze znacznym albo umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu słuchu
• pomoc w uzyskaniu prawa jazdy
• pomoc jest adresowana do osób ze znacznym albo umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu lub z dysfunkcją narządu słuchu, w stopniu wymagającym korzystania z usług tłumacza języka migowego.
• pomoc w zakupie sprzętu elektronicznego lub jego elementów oraz oprogramowania
  Do 10 500 zł z PFRON na zakup laptopa w 2025 r.
• pomoc w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego sprzętu elektronicznego
• Pomoc jest adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (do 16 roku życia) lub osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności
• pomoc w zakupie wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym
• Pomoc jest adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (do 16 roku życia) lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności i dysfunkcją uniemożliwiającą samodzielne poruszanie się za pomocą wózka inwalidzkiego o napędzie ręcznym
• pomoc w utrzymaniu sprawności technicznej posiadanego skutera lub wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym
• pomoc jest adresowana do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (do 16 roku życia) lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności,
• pomoc w zakupie i w utrzymaniu sprawności technicznej protezy kończyny, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne, tj. protezy co najmniej na III poziomie jakości,
• pomoc adresowana jest do osób ze stopniem niepełnosprawności,
• pomoc w zakupie skutera inwalidzkiego o napędzie elektrycznym lub oprzyrządowania elektrycznego do wózka ręcznego,
• pomoc adresowana jest do osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (do 16 roku życia) lub osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z dysfunkcją narządu ruchu powodującą problemy w samodzielnym przemieszczaniu się i posiadających zgodę lekarza specjalisty na użytkowanie przedmiotu dofinansowania,
• pomoc w utrzymaniu aktywności zawodowej poprzez zapewnienie opieki dla osoby zależnej
  Prawie 350 zł na dziecko z PFRON od 1 marca 2025 r.
• pomoc adresowana jest do osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, którzy są przedstawicielem ustawowym lub opiekunem prawnym dziecka. Więcej na ten temat można przeczytać: Prawie 350 zł na dziecko z PFRON od 1 marca 2025 r.
• pomoc w kontynuowaniu rehabilitacji w formie wentylacji domowej,
• pomoc w uzyskaniu wykształcenia na poziomie wyższym.

Wnioski można składać od 1 marca 2025 r. Termin zakończenia przyjmowania wniosków o dofinansowania w module I obszary: A-D ustalono na 31 sierpnia 2025 r. W przypadku wystąpienia o pomoc w kontynuowaniu rehabilitacji w formie wentylacji domowej, termin przyjmowania wniosków mija 31 grudnia 2025 r. Osoby zainteresowane pomocą w uzyskaniu wykształcenia na poziomie wyższym mogą składać wnioski od 1 marca 2025 r. do 31 marca 2025 r. (dla wniosków dotyczących roku akademickiego 2024/2025), a w przypadku wniosków dotyczących roku akademickiego 2025/2026, do 10 października 2025 roku.

Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w PUP

Należy także mieć na uwadze to, że osoby niepełnosprawne rejestrujące się w powiatowych urzędach pracy jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy mają prawo korzystać na zasadach takich jak bezrobotni z następujących usług lub instrumentów określonych w ustawie o promocji:

1. szkoleń;
2. stażu;
3. prac interwencyjnych;
4. przygotowania zawodowego dorosłych;
5. badań lekarskich lub psychologicznych
6. finansowania kosztów związanych ze zwrotem kosztów przejazdów lub kosztów zakwaterowania;
7. studiów podyplomowych;
8. szkoleń na podstawie trójstronnych umów szkoleniowych zawieranych pomiędzy starostą, pracodawcą i instytucją szkoleniową;
9. bonu na zasiedlenie;
10. bonu szkoleniowego;
11. bonu stażowego;
12. robót publicznych.

Zasiłek pielęgnacyjny lub dodatek pielęgnacyjny

Ponadto, osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą wystąpić o zasiłek pielęgnacyjny lub dodatek pielęgnacyjny. Należy pamiętać, że nie można pobierać obu świadczeń jednocześnie.

Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą także liczyć zarówno na zniżki i ulgi w komunikacji miejskiej, pociągach, czy w PKP/PKS. Informacje dotyczące zniżek w transporcie można znaleźć na stronach poszczególnych przewoźników.

Świadczenie wspierające

Świadczenie wspierające przysługuje osobom z niepełnosprawnościami w wieku od ukończenia 18 roku życia. Muszą one posiadać decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia określoną na poziomie od 70 do 100 punktów. Decyzja ta wydawana jest w tamach zmodyfikowanego systemu orzecznictwa o niepełnosprawności, na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Osoby z niepełnosprawnościami mogą wystąpić z wnioskiem o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia. Decyzję w tej sprawie wydaje wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności na wniosek osoby niepełnosprawnej, jej przedstawiciela ustawowego (np. opiekuna prawnego) albo, za ich zgodą, na wniosek ośrodka pomocy społecznej lub centrum usług społecznych.

Wniosek o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia można składać na trzy sposoby. Bezpośrednio w wojewódzkim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności, wydającym decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, za pośrednictwem powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, a także drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu informacyjno- usługowego Empatia.

Od 2025 r. o świadczenie wspierające mogą ubiegać się osoby, które uzyskały poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 78 do 86 pkt. Od 2026 r. o świadczenie wspierające będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskały poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 do 77 pkt.

Należy pamiętać, że harmonogram nie dotyczy osób z niepełnosprawnością, na które ich opiekunowie 1 stycznia 2024 r. lub później pobierali z organu gminy świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna. Takie osoby będą mogły ubiegać się o przyznanie świadczenia wspierającego już w 2024 r., jeśli w decyzji o poziomie potrzeby wsparcia uzyskały co najmniej 70 punktów.

Wysokość świadczenia wspierającego zależna jest od ustalonego poziomu potrzeby wsparcia i wynosi:

• 95–100 pkt – 220 proc. renty socjalnej,
• 90–94 pkt – 180 proc. renty socjalnej,
• 85–89 pkt – 120 proc. renty socjalnej,
• 80–84 pkt – 80 proc. renty socjalnej,
• 75–79 pkt – 60 proc. renty socjalnej,
• 70–74 pkt – 40 proc. renty socjalnej.
  
  Od 1 marca 2025 r. najniższa renta socjalna wynosi 1878,91 zł.

Poniżej przedstawiamy wysokość świadczenia wspierającego w zależności od poziomu potrzeby wsparcia od 1 marca 2025 r. do 28 lutego 2026 r.:

• 752 zł (40 proc. renty socjalnej) – dla osób, których potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 74 pkt.
• 1127 zł (60 proc. renty socjalnej) – dla osób, których potrzebę wsparcia określono na poziomie od 75 do 79 pkt.
• 1503 zł (80 proc. renty socjalnej) – dla osób, których potrzebę wsparcia określono na poziomie od 80 do 84 pkt.
• 2255 zł (120 proc. renty socjalnej) – dla osób, których potrzebę wsparcia określono na poziomie od 85 do 89 pkt.
• 3382 zł (180 proc. renty socjalnej) – dla osób, których potrzebę wsparcia określono na poziomie od 90 do 94 pkt.
• 4134 zł (220 proc. renty socjalnej) – dla osób, których potrzebę wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 pkt.

Karta parkingowa

Warto także pamiętać, że osoby niepełnosprawne mogą także wystąpić o kartę parkingową. Zgodnie z ustawą prawo o ruchu drogowym, kartę parkingową wydaje się:

1. osobie niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się;
2. osobie niepełnosprawnej, która nie ukończyła 16 roku życia mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się;
3. placówce zajmującej się opieką, rehabilitacją lub edukacją osób niepełnosprawnych mających znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się.

Opłata abonamentowa

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 21 kwietnia 2005 r. osoby niepełnosprawne zaliczane do znacznego stopnia niepełnosprawności (I grupa inwalidzka) mogą zostać zwolnione z opłat abonamentowych. Należy jednak pamiętać, że to nie jedyna grupa uprawniona do zwolnienia z opłat abonamentowych.

By uzyskać zwolnienie z opłaty abonamentowej, osoby niepełnosprawne, powinny przedstawić orzeczenie właściwego organu orzekającego, albo orzeczenie właściwej instancji sądu uchylające wcześniejszą decyzję organu orzekającego. Osoby niesłyszące, u których stwierdzono całkowitą głuchotę lub obustronne upośledzenie słuchu, powinny przedstawić orzeczenie właściwego organu orzekającego o całkowitej głuchocie lub obustronnym upośledzeniu słuchu albo zaświadczenie wystawione przez zakład opieki zdrowotnej potwierdzające powyższe parametry. Zaś osoby niewidome, których ostrość wzroku nie przekracza 15 proc., powinny przedstawić legitymację Polskiego Związku Niewidomych lub Związku Ociemniałych Żołnierzy RP albo orzeczenie właściwego organu orzekającego o zaliczeniu do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z tytułu uszkodzeń narządu wzroku, albo orzeczenie właściwego organu orzekającego, stwierdzające uszkodzenie narządu wzroku albo zaświadczenie wystawione przez zakład opieki zdrowotnej potwierdzające powyższe parametry.

Rabat na usługi telekomunikacyjne

Warto także pamiętać, że jeden z operatorów ma w swojej ofercie zniżkę dla osób niepełnosprawnych. klient (osoba fizyczna o określonym stopniu niepełnosprawności lub jej opiekun) może uzyskać 50 proc. zniżkę w opłacie aktywacyjnej oraz 50 proc. zniżkę w opłacie abonamentowej. Ulga aktywacyjna i abonamentowa może zostać przyznana osobie niepełnosprawnej z uszkodzeniem narządu słuchu lub mowy oraz wzroku zakwalifikowanym do I grupy inwalidzkiej (znaczny stopień niepełnosprawności). O ulgę może także wystąpić jej prawny opiekun. Więcej informacji na ten temat można przeczytać w poniższym artykule:

Ponadto, osoby niepełnosprawne oraz ich opiekunowie przy rozliczaniu swoich PIT-ów mogą także skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej. Ulga ta przysługuje na wydatki poniesione na rehabilitację oraz związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych osobie niepełnosprawnej.

Należy pamiętać, że to nie jedyne ulgi i zniżki przysługujące osobom niepełnosprawnym. PFRON dofinansowuje także zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz sprzęt rehabilitacyjny. Cały wykaz wyrobów medycznych został ujęty w katalogu (załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 29 maja 2017 r. z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie. Ponadto, osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu, są zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych. Stanowi o tym art. 8 pkt. 6 Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Turnus rehabilitacyjny

Jedną z form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji jest turnus rehabilitacyjny. Turnus rehabilitacyjny jest zorganizowaną formą aktywnej rehabilitacji z elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu. Czas takiego turnusu wynosi minimum 14 dni. Osoba niepełnosprawna może ubiegać się o dofinansowanie ze środków PFRON uczestnictwa w turnusie, jeżeli przeciętny miesięczny dochód, w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych, podzielony przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie przekracza kwoty:

1. 1) 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym gospodarstwie domowym;
2. 2) 65 proc. przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej.

Osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, zatrudnione na umowie o pracę mogą skorzystać z dodatkowego zwolnienia od pracy ( z zachowaniem prawa do wynagrodzenia) w wymiarze 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. Mogą z niego skorzystać nie częściej niż raz w roku. Innymi formami aktywności wspomagającej proces rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych są warsztaty terapii zajęciowej oraz zajęcia klubowe.

Warto także pamiętać o tym, że osoby pobierające zasiłek rodzinny, mogą wystąpić o dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka. Przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku:

• do ukończenia 16. roku życia, w przypadku gdy legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności;
• powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia, w przypadku gdy legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Wysokość dodatku z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka zależna jest od wieku dziecka. Na dziecko w wieku do ukończenia przez nie 5 lat wynosi 90 zł miesięcznie, a na dziecko w wieku powyżej 5 lat, ale do ukończenia 24 lat, przysługuje w wysokości 110 zł miesięcznie.

W pracy

Oprócz zniżek, świadczeń i ulg, pracownikom ze znacznym stopniem niepełnosprawności przysługuje także szereg przywilejów. Po przepracowaniu roku od uzyskania orzeczenia, mają oni dodatkowe 10 dni urlopu do wykorzystania. Przysługuje im także dodatkowa przerwa w wymiarze 15 minut, którą mogą poświęcić na gimnastykę i ćwiczenia. Przerwa ta wliczana jest do czasu pracy. Nie mogą być zatrudniani w nocy oraz w godzinach nadliczbowych. Wymiar czasu pracy osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin dziennie i 35 godzin w tygodniu. Należy pamiętać, że krótszy wymiar czasu pracy nie może obniżyć wynagrodzenia.