Znaczenie predyspozycji osobowościowych dla przebiegu i efektywności sesji coachingowych

Tradycyjnie coaching koncentruje się na wspieraniu klienta w procesie zmiany, której on pożąda i która jest wyrazem jego wewnętrznie umotywowanych potrzeb, oczekiwań i dążeń. Choć celem coachingu jest zmiana, to punktem odniesienia dla niego jest to, co charakterystyczne i względnie stałe dla klienta, mianowicie jego osobowość. Predyspozycje osobowościowe klienta opisują charakterystyczne dla niego sposoby myślenia, przeżywania i działania. Wyznaczają „strefę komfortu”, czyli zakres reakcji, które dana osoba uważa za naturalne dla siebie. W zależności od kontekstu, na przykład roli lub stanowiska, te same predyspozycje mogą stanowić atut, a więc przyczyniać się do rozwoju i efektywnego działania, lub deficyt – a więc przyczyniać się do stagnacji i obniżonej efektywności funkcjonowania. Ponadto predyspozycje osobowościowe wyznaczają otwartość na różne style pracy i formy relacji coachingowej, stanowiąc swego rodzaju wrota do świadomości klienta.

Postępy w sesjach coachingowych mogą być większe i szybsze, jeśli tylko styl coacha dopasowany jest do predyspozycji klienta. Oznacza to, że w relacji coachingowej warto poznać i uwzględnić specyfikę osobowości klienta. Zwłaszcza w przypadku coachingu menedżerskiego ukierunkowanego na wspieranie rozwoju menedżera warto posłużyć się profilowaniem osobowości w celu ustalenia optymalnej strategii sesji coachingowych.

Korzyści z profilowania osobowości

Profilowanie osobowości na potrzeby coachingu ma dwa podstawowe cele. Pierwszy to zapewnienie klientowi obiektywnej informacji zwrotnej dotyczącej charakterystycznych dla niego wzorców myślenia, przeżywania i działania. Profilowanie osobowości jest o tyle ważne, iż to właśnie predyspozycje osobowościowe są wskaźnikami kluczowych motywów do działania (czynników, które motywują lub zniechęcają klienta do pracy), zadatków do doskonalenia określonych kompetencji zawodowych (a więc budowania osobistej przewagi konkurencyjnej na podstawie określonych kompetencji), a także wewnętrznych ograniczeń (czyli blokad utrudniających produktywną realizację własnych motywów oraz efektywne doskonalenie posiadanych zadatków). Sesja informacji zwrotnej, w trakcie której przekazywane i interpretowane są wyniki profilowania osobowości, poprzedza właściwe sesje coachingowe. Pozwala zwiększyć samoświadomość klienta, dzięki czemu pomaga mu w doprecyzowaniu celów oraz sposobów ich realizacji w trakcie kolejnych sesji z coachem.

Drugim ważnym celem profilowania osobowości jest dostarczenie coachowi informacji pomocnych w strategicznym ukierunkowaniu dynamiki relacji coachingowej. To właśnie coach odpowiedzialny jest w relacji coachingowej za proces, czyli ukierunkowanie przebiegu sesji coachingowych w taki sposób, aby maksymalnie ułatwić, a niekiedy także uprzyjemnić klientowi zmianę w pożądanym przez niego kierunku (tzw. dyrektywność procesu w przeciwieństwie do dyrektywności treści, która jest w zakresie odpowiedzialności klienta, gdyż to on wyznacza cele i sposoby ich realizacji).

Można wyróżnić trzy kluczowe wymiary relacji coachingowej:

1. Bycie v. działanie. „Bycie” koncentruje się na swobodnym poznawaniu i ekspresji siebie. Natomiast „działanie” wiąże się z planowaniem i podejmowaniem konkretnych działań.

2. Korzystanie z istniejących zasobów v. tworzenie nowych zasobów. Koncentracja na istniejących zasobach wiąże się z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności, które klient już posiada. Natomiast tworzenie nowych zasobów oznacza dążenie do opanowania przez niego nowej wiedzy i nowych umiejętności.

3. Priorytet intrapersonalny v. priorytet interpersonalny. Priorytet dla kwestii intrapersonalnych wiąże się z potrzebą klienta dotyczącą zrozumienia i zmiany własnego życia wewnętrznego (na przykład: przekonań, potrzeb, obaw itp). Natomiast priorytet dla kwestii interpersonalnych oznacza dążenie klienta do zainicjowania zmian we własnym otoczeniu.

Specyficzne predyspozycje osobowościowe klienta, niezależnie od jego konkretnych, bieżących celów i oczekiwań, mogą skłaniać go do poszukiwania coacha, który zapewni mu relację coachingową o właściwościach zbieżnych z jego wyrazistą osobowością. Nazywamy to „presją osobowości” (zobacz powyżej).

Profilowanie osobowości pozwala szybko ustalić kluczowe obszary presji osobowości klienta. Na przykład osoby dynamiczne i konsekwentne mają tendencję raczej do „działania” niż „bycia”. Osoby o usposobieniu konformistycznym i względnie zamkniętym na nowości i nowinki mają inklinację do korzystania z dostępnych zasobów – wiedzy, umiejętności i narzędzi, które dobrze znają i miały już okazję wypróbować. Jednostki pewne siebie i śmiałe szukają zaś przede wszystkim możliwości działania i zmiany w swoim otoczeniu, rzadko, a nawet niechętnie, koncentrując się na swoim życiu wewnętrznym. Pełne profilowanie osobowości umożliwia określenie „presji osobowości” danego klienta na wszystkich trzech kluczowych wymiarach relacji coachingowej, co pozwala coachowi na strategiczne ukierunkowanie przebiegu sesji coachingowych zgodnie z zasadami dopasowania i konfrontowania.

Presja osobowości coacha

Pamiętajmy jednocześnie o jeszcze jednej ważnej rzeczy. Otóż presja osobowości zaznacza się nie tylko u klienta, lecz także u coacha. Profilowanie osobowości coacha pozwoli mu zyskać świadomość własnych inklinacji w kierunku określonych krańców trzech wymiarów relacji coachingowej i udzielenie konkretnych odpowiedzi na takie pytania jak: czy jestem coachem, który raczej „jest z klientem” czy raczej „działa z klientem”? Czy skłonny jestem do zachęcania klienta do sięgania przede wszystkim po istniejące już zasoby, czy raczej mam silną tendencję do motywowania go do tworzenia nowych zasobów? Czy mam inklinację do koncentrowania uwagi klienta bardziej na jego życiu wewnętrznym, czy raczej na jego otoczeniu? Profesjonalizm wymaga od coacha wyjścia poza presję własnej osobowości, zrezygnowania z „osobowościowego autopilota” oraz działania w odpowiedzi na potrzeby klienta.

Co powinno uwzględniać profilowanie osobowości na potrzeby sesji coachingowych?

Profilowanie osobowości jest wykorzystywane nie tylko na potrzeby wspierania rozwoju, w tym ukierunkowania sesji coachingowych. Stosowane jest także w selekcji zawodowej oraz kryminalistyce. Tym, co wyróżnia profilowanie osobowości na potrzeby coachingu, jest zakres pozyskiwanych informacji.

Coaching opiera się na wewnętrznej motywacji klienta, zaś jego zadaniem jest m.in. wspieranie w doskonaleniu działania i efektywności funkcjonowania. Profilowanie na potrzeby coachingu musi więc uwzględniać nie tyle opis predyspozycji osobowościowych klienta, ile wnioski, jakie płyną z tego opisu i które mają bezpośrednie zastosowanie w coachingu. Do najważniejszych wniosków należy zaliczyć:

● Informacje na temat kluczowych potrzeb i motywów działania klienta. To właśnie ich zaspokojenie i realizacja będzie przesądzała o poziomie umotywowania i zaangażowania danej osoby w pracę. Konkretne cele, które klient będzie następnie wyznaczał w trakcie sesji coachingowych, powinny być zbieżne z tymi potrzebami i motywami.

● Informacje o zadatkach czy też potencjale do doskonalenia określonych kompetencji. Coaching nazywany jest niekiedy „pracą na zasobach”, zaś jednym z tych zasobów są mocne strony lub talenty klienta, które oznaczają ponadprzeciętny potencjał do rozwijania się w określonym kierunku. Cele oraz sposoby ich realizacji, jakie klient będzie wyznaczał podczas sesji coachingowych, powinny uwzględniać jego talenty.

● Informacje na temat wewnętrznych ograniczeń blokad produktywnej realizacji motywów oraz efektywnego spożytkowania talentów posiadanych przez klienta. Coaching pomaga w odblokowaniu potencjału do rozwoju. Pierwszym krokiem do tego jest zaś poznanie wewnętrznych blokad klienta. Jednym z celów pracy podczas pierwszych sesji coachingowych może być zaś niwelowanie wewnętrznych blokad, co umożliwi następnie klientowi efektywną pracę nad celami, które chce osiągnąć.

Presja osobowości a wymiary relacji coachingowej

Wyrazista osobowość poszukuje równie wyrazistej, dopasowanej do siebie relacji coachingowej. Efektywny coach to taki, który potrafi rozpoznać presję osobowości klienta, czyli wyróżniające go cechy osobowości, oraz odpowiednio na nią zareagować.

Generalna zasada brzmi następująco: dopasowanie relacji coachingowej do preferencji klienta ułatwia nawiązanie z nim kontaktu. Jeśli więc klient preferuje raczej „bycie” niż „działanie”, to coach, który wspiera swobodne samopoznanie i ekspresję siebie u klienta, zyskuje jego zaufanie. Nawiązanie kontaktu z klientem oraz zyskanie jego zaufania to podstawa. Oznacza spotkanie się z daną osobą w jego „strefie komfortu”. Pogłębienie samoświadomości oraz zdynamizowanie rozwoju wiąże się jednak z wyjściem ze „strefy komfortu” oraz przejściem do „strefy rozwoju”, zwanej niekiedy także „strefą niewygody” czy wręcz „strefą paniki”, gdyż oznacza działanie poza dobrze rozpoznanym obszarem, traktowanym, najczęściej w wyniku przyzwyczajenia się, za swój naturalny obszar i styl funkcjonowania.

Druga kluczowa zasada mówi więc, że: głębsze samopoznanie i szybszy rozwój wymaga skonfrontowania klienta z obszarami oraz stylami funkcjonowania, które są niezgodne z jego preferencjami wynikającymi z presji jego własnej osobowości. Jeśli więc klient preferuje raczej „bycie” niż „działanie”, po tym, jak nawiążemy z nim dobry kontakt, warto go stopniowo konfrontować z „działaniem”. Dynamika relacji coachingowej wygląda następująco: od dopasowania do preferencji klienta do skonfrontowania go z jego „strefą rozwoju” (stylem działania niezgodnym z presją osobowości).

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po naszą publikację

Czas pracy 2021. Planowanie, rozliczanie i ewidencja

Tylko teraz

69,00 zł

Przejdź do sklepu