Ulga na start problemem dla przedsiębiorcy

• ZUS przyłapał przedsiębiorcę na błędzie - czy mógł pozbawić świadczeń?
• Ulga na start w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
• Wola przedsiębiorcy - czy jest ważna?
• Zły kod na zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych
• Decyzja ZUS o niekorzystaniu z ulgi i sprawa w sądzie

ZUS przyłapał przedsiębiorcę na błędzie - czy mógł pozbawić świadczeń?

W ostatnim czasie zapadł ważny wyrok dla przedsiębiorców. Sprawa dotyczyła wykorzystania ulgi na start. 

Sąd Najwyższy stanął po stronie przedsiębiorców nie ZUS! Wyrok Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 18 lipca 2023 r., sygn. akt III USKP 58/22. 

Ulga na start w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń społecznych

Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221, dalej jako: ustawa) wskazuje, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

Ten program został nazwany ulgą na start.  

Oczywiście, przedsiębiorca może zrezygnować z uprawnienia przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

Wola przedsiębiorcy - czy jest ważna?

Jak wskazuje SN w wyroku, z literalnej wykładni art. 18 ust. 2 ustawy dot. rezygnacji z ulgi na start zdaje się wynikać, że dla wywołania tego skutku wystarczające jest samo dokonanie przez przedsiębiorcę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Wola przedsiębiorcy (to, czy rzeczywiście chciał osiągnąć rezultat) – za czym opowiada się organ rentowy – miałaby być w myśl tego przepisu nieistotna. Liczyłby się tylko sam fakt dopełnienia formalności w postaci złożenia wypełnionego druku, który w myśl regulacji obowiązujących organ rentowy płatnik składek powinien złożyć w celu potwierdzenia podlegania ubezpieczeniom społecznym z mocy art. 36 ust. 9 ustawy systemowej).

Jednak, w odniesieniu do ubezpieczeń dobrowolnych, ubezpieczenia tego rodzaju powstają „na skutek prawnokształtującego oświadczenia o przystąpieniu do tego ubezpieczenia” (wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 2017 r., I UK 295/16).

Zły kod na zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych

W niniejszej sprawie przedsiębiorca, który założył pozarolniczą działalność gospodarczą chciał skorzystać z ulgi na start, a następnie z preferencyjnych (niższych składek) na ubezpieczenia społeczne. Od samego początku jego wolą było nie płacenie ZUSu a później płacenie, ale w niższej niż standardowo wysokości. 

Pomimo tego, przedsiębiorca, przy pomocy księgowej lub pracownika ZUS, złożył dokument zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowego i wypadkowego) oraz do ubezpieczenia zdrowotnego, z kodem tytułu ubezpieczenia właściwym dla osoby zamierzającej skorzystać z możliwości opłacania składek na te ubezpieczenie w preferencyjnej wysokości.

Wnioskodawca w lutym 2019 r. otrzymał od księgowej maila z wysokością należnych składek. Wówczas zorientował się, że nie korzysta z ulgi na start i dokonał korekty zgłoszenia do ubezpieczeń. Od 8 lutego 2019 r. przedsiębiorca wyrejestrował się z ubezpieczeń składając ZWUA z kodem 0570 00 i zgłosił się jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego, z kodem 0540 00, właściwym dla osoby korzystającej z ulgi na start.

ZUS przyjął, że wnioskodawca - składając w styczniu 2019 r. zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych - wyraził chęć podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z preferencyjną podstawą wymiaru składek, a więc zrezygnował z ulgi na start. ZUS uznał, że skoro tak, to przedsiębiorca może skorzystać z preferencji dopiero po upływie 60 miesięcy kalendarzowych od dnia zakończenia bądź zawieszenia działalności. 

Decyzja ZUS o niekorzystaniu z ulgi i sprawa w sądzie

Przedsiębiorca odwołał się od decyzji ZUS i wygrał w sądzie! Dla sądu w niniejszej sprawie zasadnicze znaczenie miało ustalenie rzeczywistej woli wnioskodawcy, a ZUS nie może wykorzystywać błędu wnioskodawcy. ZUS złożył skargę kasacyjną do SN, jednak ten ją oddalił. Sąd Najwyższy uznał, że:

• wnioskodawca spełniał przesłanki do skorzystania z rozwiązania przewidzianego w art. 18 ust. 1 ustawy - ulga na start;
• wnioskodawca nie zamierzał zrezygnować z ulgi na start;
• wnioskodawca błędnie złożył w ZUS dokument zgłoszenia do wszystkich ubezpieczeń społecznych zamiast tylko do ubezpieczenia zdrowotnego;
• wnioskodawca już przed terminem płatności pierwszej składki na ubezpieczenia społeczne zreflektował się co do popełnionego błędu;
• wnioskodawca nie próbował instrumentalnie wykorzystać instytucji prawa ubezpieczeń społecznych.

SN stwierdził, że należy przeciwstawić się takiemu stosowaniu prawa, które przez „przyłapanie” na rzekomym błędzie co do skutków tego oświadczenia „przybiera postać imperatywnego wyłączania ubezpieczonych z systemu ubezpieczenia na skutek niekorzystnej interpretacji ich oświadczeń woli”. W sprawie decydująca była korekta, której dokonał przedsiębiorca - jeszcze przed upływem terminu płatności pierwszej składki na ubezpieczenia społeczne.

Dopuszczalne jest takie skorygowanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, by przedsiębiorca wchodzący na rynek mógł skorzystać z ulgi na start, gdy ustalone zostanie, że nie miał woli dokonania zgłoszenia wywołującego skutki, o których mowa w art. 18 ust. 2 ustawy.