Wynagrodzenia adwokatów: Stawki za urzędówki w postępowaniach apelacyjnych niezgodne z konstytucją

Trybunał Konstytucyjny uznał 13 czerwca, że ustalenie w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości wysokości stawek minimalnego wynagrodzenia adwokata z urzędu za prowadzenie sprawy przed sądem apelacyjnym jest niegodne z konstytucją. Za niezgodny z konstytucją TK uznał § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. 

Przepis ten reguluje wysokość wynagrodzenia za prowadzenie sprawy przez adwokata przed sądem apelacyjnym na poziomie 75 proc. opłaty za sprawę z danego zakresu, a jeżeli w pierwszej instancji sprawy nie prowadził ten sam adwokat – 100 proc. takiej opłaty. Przy tym w obu przypadkach opłata ta nie może być mniejsza niż 120 zł.

Wynagrodzenie adwokatów za urzędówki powinno być określone w ustawie

Uzasadniając orzeczenie o niekonstytucyjności tego przepisu TK podkreślił, że w tej sprawie zasadniczym problemem konstytucyjnym było uregulowanie wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu w rozporządzeniu. „W ocenie Trybunału, rozporządzenie nie może kształtować podmiotowych praw majątkowych w aspekcie materialnym, jeżeli w tym zakresie nie wykonuje ustawy” – podkreślił TK.

Trybunał zwrócił też uwagę, że ustawa nie reguluje stawek wynagrodzeń, w szczególności nie wyznacza nawet granic bazowych stawek ustalonych rozporządzeniem. TK zaznaczył przy tym, że osoby, którym przysługują tzw. publiczne prawa majątkowe z mocy konstytucji mogą domagać się uregulowania ich aspektów materialnych na poziomie ustaw, a nie na poziomie rozporządzeń.

Kto zaskarżył przepisy o stawkach adwokackich

Skargę do TK w tej sprawie złożył adwokat, który był pełnomocnikiem z urzędu w postępowaniu odwoławczym dotyczącym prawa do renty socjalnej odwołującego się. Sąd apelacyjny przyznał mecenasowi zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz zwrot wydatków. Adwokat złożył zażalenie na to rozstrzygniecie, które zostało jednak oddalone przez sąd.

W skardze do TK mężczyzna wskazał, że podczas procesu w którym był pełnomocnikiem doszło do zmiany przepisów ws. stawek adwokackich. Rozporządzenie MS z 2015 r. przewidywało stawkę adwokacką za sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych na poziomie 360 zł, zaś nowa stawka z rozporządzenia z 2016 r. wynosi 90 zł. Przy czym stawka minimalna w postępowaniu apelacyjnym została ustalona na 120 zł i taką też kwotę sąd przyznał adwokatowi.

Skarżący prawnik podkreślił też, że ustawowe upoważnienie Ministra Sprawiedliwości do szczegółowych zasad ustalania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w rozporządzeniu nie odpowiada konstytucyjnemu wymogowi upoważnienia o charakterze szczegółowym.

Trybunał orzekł w tej sprawie w trzyosobowym składzie sędziowskim, któremu przewodniczył sędzia Piotr Pszczółkowski. (PAP)

autor: Mateusz Mikowski