Przymusowy urlop zaległy – orzecznictwo

• Urlop zaległy – czy pracodawca może zmusić?
• Urlop zaległy – do kiedy?
• Kto udziela urlop zaległy?
• Czy można zrzec się urlopu, w tym urlopu zaległego?
• Urlop zaległy a ekwiwalent pieniężny
• Kiedy pracodawca nie wypłaca ekwiwalentu za zaległy urlop?
• Urlop zaległy w godzinach
• Urlop zaległy – kiedy przepada?

Urlop zaległy – czy pracodawca może zmusić?

Tak, pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody. Pracownik jest też zobowiązany do wykorzystania udzielonego mu przez pracodawcę urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia umowy o pracę (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2006 r., sygn. I PK 124/05).

Urlop zaległy – do kiedy?

Urlop wypoczynkowy ze względu na jego cel powinien być z reguły wykorzystywany w naturze. Zasada ta dotyczy także urlopów zaległych. Generalną zasadą jest, że urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów, w danym roku kalendarzowym, należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Tak więc, jeżeli do 31 grudnia danego roku pracownik nie wykorzysta urlopu za dany rok, to z dniem 1 stycznia kolejnego roku kalendarzowego urlop ten stanie się urlopem zaległym, którego należy udzielić pracownikowi najpóźniej do 30 września.

Kto udziela urlop zaległy?

Udzielenie urlopu jest jednostronną czynnością pracodawcy zwalniającą pracownika z obowiązku świadczenia pracy i usprawiedliwiającą jego nieobecność w pracy. Przepisy nie przewidują możliwości zastąpienia jej żadnym oświadczeniem pracownika. Skoro pracownik sam sobie nie może skutecznie udzielić urlopu, zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu urlopu nie stanowi podstawy do zwolnienia z obowiązku wykonywania pracy i nieusprawiedliwienia nieobecności w pracy. Rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego bez zgody pracodawcy, a więc, jak trafnie ocenił je Sąd - samowolne, w każdym przypadku prowadzi do uchybienia obowiązkom pracowniczym określonym w art. 100 § 1 i § 2 pkt 1, 2, 4 k.p. (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2000 r., sygn. I PKN 121/00).

Czy można zrzec się urlopu, w tym urlopu zaległego?

Nie, nie można. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu, bo woli otrzymać za to ekwiwalent pieniężny. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 15 grudnia 2006 r., sygn. III APa 176/05, strony nawiązując stosunek pracy nie mogą zastrzec, że wynagrodzenie będzie obejmowało ekwiwalent za urlop. Założenie takie prowadziłoby do sytuacji w której pracownik już zawierając umowę o pracę zrzekałby się urlopu i godził na wypłatę ekwiwalentu.

Urlop zaległy a ekwiwalent pieniężny

Urlop pracownika zawsze musi być rozliczony, czy to w naturze czy w formie ekwiwalentu. W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 2 grudnia 2021 r., sygn. III APa 29/20 podkreśla, że z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe.

Nie można czynić zarzutu nadużycia prawa pracownikowi żądającemu ekwiwalentu za zaległy urlop wypoczynkowy (art. 8 k.p. w związku z art. 171 § 1 k.p.), jeżeli nie miał możliwości skorzystania z urlopu udzielonego mu przez pracodawcę w terminie określonym w art. 168 k.p. (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008r., sygn II PK 313/07).

Kiedy pracodawca nie wypłaca ekwiwalentu za zaległy urlop?

Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, w przypadku gdy pracownik i pracodawca postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Urlop zaległy w godzinach

Pracownik, któremu pracodawca nie udzielił obligatoryjnych godzin odpoczynku (art. 132 i 133 k.p.) nie ma roszczenia o ekwiwalent pieniężny na podstawie stosowanych odpowiednio art. 171 i 172 k.p., mimo że stosunek pracy został rozwiązany (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009 r., sygn. III PK 33/09).

Urlop zaległy – kiedy przepada?

Roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stało się wymagalne, przy czym rozpoczęcie biegu tego terminu następuje bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje, bądź najpóźniej z końcem pierwszego kwartału roku następnego, jeżeli wykorzystanie urlopu zostało przesunięte na ten rok z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2021 r., sygn. III APa 29/20).

Podstawa prawna:

Ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)