Ubezpieczenie zdrowotne

Kto podlega obowiązkowo, a kto dobrowolnie ubezpieczeniu zdrowotnemu

Objęte obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym są:

• osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:
  • pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
  • rolnikami lub ich domownikami w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników (w zakresie obsługi zgłoszeń oraz poboru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób właściwa jest Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego),
  • osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi,
  • osobami wykonującymi pracę nakładczą,
  • osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi,
  • osobami duchownymi,
  • członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych lub członkami ich rodzin,
  • osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
  • osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
• żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, jeśli nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu, oraz pełniący służbę  wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydaci na żołnierzy zawodowych,
• poborowi odbywający służbę zastępczą,
• poborowi pełniący służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu,
• żołnierze zawodowi oraz żołnierze odbywający nadterminową zasadniczą służbę wojskową i służbę okresową,
• policjanci,
• funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• funkcjonariusze Agencji Wywiadu,
• funkcjonariusze Biura Ochrony Rządu,
• funkcjonariusze Straży Granicznej,
• funkcjonariusze Służby Celnej,
• funkcjonariusze Służby Więziennej,
• funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej,
• posłowie pobierający uposażenie poselskie, posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Polsce, pobierający z tego tytułu uposażenie, oraz senatorowie pobierający uposażenie senatorskie,
• sędziowie i prokuratorzy,
• ławnicy sądowi niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze; przez osobę pobierającą emeryturę lub rentę rozumie się osobę objętą zaopatrzeniem emerytalnym lub rentowym, osobę pobierającą rentę socjalną albo osobę pobierającą rentę strukturalną na podstawie odrębnych przepisów,
• uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nieprzebywające w placówkach, o których mowa wyżej, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• studenci i uczestnicy studiów doktoranckich, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem osób nie posiadających obywatelstwa UE/Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
• alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników, z wyłączeniem osób nie posiadających obywatelstwa UE/EOG,22) słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
• osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• bezrobotni, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby pobierające stypendium w okresie odbywania stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na staż lub przygotowanie zawodowe, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu
• osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne oraz osoby niepobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia
• zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu
• samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu
• ustawowego okresu jego pobierania przyznane na podstawie przepisów o świadczeniach
• rodzinnych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby bezdomne wychodzące z bezdomności, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• uchodźcy objęci indywidualnym programem integracji na podstawie przepisów o pomocy społecznej, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• kombatanci i osoby represjonowane niepodlegający ubezpieczeniom społecznym w Polsce lub niepobierający emerytury lub renty,
• cywilne niewidome ofiary działań wojennych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby korzystające z urlopu wychowawczego, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu,
• rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie wymienieni w pozostałych punktach (w zakresie obsługi zgłoszeń oraz poboru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób właściwa jest Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego),
• członkowie rad nadzorczych, posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Zobacz: Jak dobrowolnie ubezpieczyć się w Narodowym Funduszu Zdrowia?

Objęci ubezpieczeniem zdrowotnym są również członkowie rodzin osób ubezpieczonych, zamieszkujących na  terytorium państwa członkowskiego UE/EOG, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, ani osobami uprawnionymi do świadczeń zdrowotnych na podstawie przepisów o koordynacji oraz członkowie rodzin osób, nieposiadających obywatelstwa państwa członkowskiego UE/EOG, przebywające na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zgody na pobyt tolerowany lub posiadające status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystające z ochrony czasowej na jej terytorium,  zamieszkujących na terytorium Polski.

Członków rodzin zgłaszają do ubezpieczenia zdrowotnego osoby ubezpieczone.

Pomimo szerokiego katalogu osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, są osoby, które nie mają tytułu do tego ubezpieczenia.

W związku z tym możemy ubezpieczyć się dobrowolnie na podstawie pisemnego wniosku złożonego w Narodowym Funduszu Zdrowia, jeżeli mamy miejsce zamieszkania na terytorium Polski i nie posiadamy innego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego.

Zawieramy wtedy umowę z Funduszem i jesteśmy objęci ubezpieczeniem zdrowotnym tak długo, jak ona trwa. Przestajemy być ubezpieczeni również po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek. Do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego mogą przystąpić również:

• studenci i uczestnicy studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce, oraz absolwenci, którzy odbywają w Polsce obowiązkowy staż, nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE/Europejskiego Obszaru Gospodarczego i niebędący osobami, o których mowa w pkt. III,
• członkowie zakonów oraz alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów i ich odpowiednicy nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE/Europejskiego Obszaru Gospodarczego i niebędący osobami, o których mowa w pkt. III podrozdziału omawiającego ubezpieczenie obowiązkowe, przebywający na terytorium Polski na podstawie wizy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zgody na pobyt tolerowany lub posiadający status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystający z ochrony czasowej na jej terytorium,
• odbywający staż adaptacyjny,
• odbywający kursy języka polskiego oraz kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim, o których mowa w przepisach o szkolnictwie wyższym, nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego UE/EOG i niebędący osobami, o których mowa w pkt. III, jeżeli ubezpieczają się dobrowolnie,
• wolontariusze.

Zobacz: Jak długo trwa umowa i ubezpieczenie zdrowotne?

Kto finansuje składki zdrowotne?

Generalnie składki na ubezpieczenie zdrowotne finansują sami ubezpieczeni. Istnieją jednak sytuacje, w których obowiązek finansowania przejmuje instytucja zgłaszająca daną osobę do ubezpieczeń, lub np. budżet państwa. 

Zasada jest, że składki na ubezpieczenie zdrowotne finansują sami ubezpieczeni. Istnieją sytuacje, w których obowiązek finansowania przejmuje instytucja zgłaszająca daną osobę do ubezpieczeń, lub np. budżet państwa.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne za:

• funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej będących w służbie kandydackiej oblicza, finansuje ze środków własnych i odprowadza do ZUS szkoła Państwowej Straży Pożarnej.
• osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność oblicza, finansuje ze środków własnych i odprowadza do ZUS osoba prowadząca pozarolniczą działalność,
• wolontariusza oblicza i odprowadza do ZUS korzystający,
• duchownych oraz alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantów, nowicjuszy i juniorystów zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego przez Instytucje kościelne i zakonne opłacają te instytucje.

Ze środków otrzymanych z budżetu państwa finansowane są składki zdrowotne za:

• żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także za kandydatów na żołnierzy zawodowych opłaca się z budżetu państwa, z części pozostającej w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej,
• poborowych pełniących służbę w Policji, Straży Granicznej i Biurze Ochrony Rządu - opłaca się z budżetu państwa, z części pozostającej w dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
• osoby przebywające na urlopie wychowawczym –  składki rozliczają pracodawcy i  rolnicze spółdzielnie produkcyjne, finansuje budżet państwa, natomiast opłaca ZUS,
• za bezrobotnych niepobierających zasiłku lub stypendium oraz osoby niepobierające zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego z przyczyn określonych w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu -  rozliczanych przez właściwy urząd pracy,
• osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej – które rozlicza jednostka pomocy społecznej wypłacająca zasiłek,
• osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne oraz za osoby pobierające dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania - które rozlicza wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
• osoby bezdomne, wychodzące z bezdomności - które rozlicza ośrodek pomocy społecznej realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
• osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego - które rozlicza ośrodek pomocy społecznej realizujący indywidualny program zatrudnienia  socjalnego
• dzieci, uczniów i słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli - które rozlicza placówka pełniąca funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze oraz dom pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, przebywających w tej placówce lub w tym domu,
• uchodźców objętych indywidualnym programem integracji - które rozlicza powiatowe centrum pomocy rodzinie realizujące indywidualny program integracji,
• za uczniów oraz słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, nieprzebywających w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej - które rozlicza  szkoła lub zakład kształcenia nauczycieli,
• za dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego, nieprzebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze albo w domach pomocy społecznej, ośrodek pomocy społecznej
• studentów i uczestników studiów doktoranckich, odbywających studia w tej szkole lub w tej jednostce - które rozlicza szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie,
• studentów i uczestników studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce, oraz absolwentów odbywających w Polsce obowiązkowy staż i za osoby odbywające kursy języka polskiego oraz kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim, uznanych za osoby pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji, odbywające (lub planujące odbywać) studia w tej szkole lub w tej jednostce, które rozlicza szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie
• kombatantów i osoby represjonowane - które rozlicza Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
• cywilne niewidome ofiary działań wojennych - które rozlicza Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Zobacz serwis: Ubezpieczenia zdrowotne

Wysokość i podstawa wymiaru składki zdrowotnej

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne oblicza się procentowo, w wysokości 9% od podstawy wymiaru. Składka ta jest miesięczna i niepodzielna. Możemy ją natomiast odliczyć od podatku dochodowego od osób fizycznych od ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, karty podatkowej oraz zryczałtowanego. W przypadkach określonych ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej składkę na ubezpieczenie zdrowotne obniża się do wysokości  zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne ustala się według przepisów określających podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przy zachowaniu następujących zasad:

• podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Zasady tej nie stosuje się do: posłów i senatorów pobierających uposażenie poselskie albo senatorskie, sędziów i prokuratorów, osób pobierających stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia, słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej),
• nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz nie stosuje się ograniczenia do kwoty odpowiadającej

Natalia M. jest zatrudniona na podstawie umowy pracę z tytułu otrzymuje wynagrodzenie brutto 3100,00 zł, które jednocześnie stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi dla niej kwota 2674,99 zł (3100 zł pomniejszona o finansowane przez nią składki na ubezpieczenia społeczne (13,71%) 425,01 zł).

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób:

• prowadzących działalność pozarolniczą - stanowi deklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75%przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku – składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału,
• zawierających umowę o dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne - stanowi kwota deklarowanego miesięcznego dochodu, nie niższa jednak od kwoty odpowiadającej przeciętnemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku ubezpieczenie zdrowotne.

Zobacz serwis: Ubezpieczenia społeczne