Odsetki od odszkodowania dla pracownika

Prawo do odszkodowania w razie wadliwego rozwiązania umowy o pracę przysługuje pracownikowi zarówno w razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, jak i przy rozwiązaniu za wypowiedzeniem. Stanowią o tym przepisy art. 45 § 1, art. 50 oraz 56 § 1 k.p. Oprócz żądania zasądzenia odszkodowania pracownik może także żądać zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie tego odszkodowania. Prawo do odsetek ustawowych wynika z art. 481 § 1 i 2 k.c., który przewiduje, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przy czym, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. A zatem w razie stwierdzenia opóźnienia w wypłacie odszkodowania pracownik ma prawo do odsetek ustawowych liczonych od kwoty tego odszkodowania. Przepis art. 481 § 1 k.c. obciąża dłużnika obowiązkiem zapłaty odsetek za sam fakt opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego i to bez względu na przyczyny uchybienia terminowi płatności. Dłużnik ma zatem obowiązek zapłacić odsetki, choćby nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 k.c. i choćby wierzyciel nie poniósł z tego względu żadnej szkody.

Obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie ma niebagatelne znaczenie, zwłaszcza przy wysokich kwotach odszkodowania należnego pracownikowi oraz znacznym okresie opóźnienia. Tym bardziej że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2007 r. (SK 18/05 OTK-A 2007/10/128) odszkodowanie, jakiego może dochodzić pracownik w związku z wadliwym rozwiązaniem umowy o pracę, obejmuje nie tylko kwotę odpowiadającą wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia określoną w art. 58 lub art. 471 k.p., ale także i dalsze kwoty potrzebne do naprawienia szkody powstałej wskutek wadliwego rozwiązania umowy o pracę.

Od kiedy liczyć opóźnienie

W praktyce wątpliwości powstają z określeniem, od kiedy można przyjąć, że pracodawca znajdował się w opóźnieniu w wypłacie należnego pracownikowi odszkodowania. Zasadniczo opóźnienie liczy się od terminu płatności (wymagalności) należności pieniężnej, w razie braku takiego terminu zaś - od daty wezwania dłużnika do zapłaty. Ponieważ przepisy nie określają terminu wypłaty odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę, należy przyjąć, że decydujące znaczenie ma tu data wezwania pracodawcy do zapłaty odszkodowania. Może to być np. data doręczenia pracodawcy pis-ma wzywającego do zapłaty takiego odszkodowania lub data doręczenia pracodawcy odpisu pozwu pracownika żądającego jego zapłaty. Znajduje to oparcie w art. 455 k.c., a także w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

WAŻNE!

Ustawowe odsetki od odszkodowania przysługującego pracownikowi z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia stają się wymagalne w dniu doręczenia pracodawcy odpisu pozwu zawierającego żądanie zapłaty tego odszkodowania (wyrok z 15 listopada 2006 r., I PK 112/06).

Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w uchwale z 6 marca 2003 r. (III PZP 3/03). Oznacza to, że stanowisko Sądu Najwyższego jest już w tym zakresie ugruntowane.

Jeżeli więc pracownik już w pozwie domaga się zasądzenia odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, to istnieją podstawy do zasądzenia na jego rzecz odsetek od chwili wezwania pozwanego pracodawcy do spełnienia tego świadczenia, co następuje przez doręczenie mu odpisu pozwu. Jest to rozwiązanie zdecydowanie korzystne dla pracownika, gdyż w razie wygrania przez niego sporu kwota zasądzona od pracodawcy istotnie wzrasta o odsetki za opóźnienie liczone już od daty doręczenia odpisu pozwu. Istotne jest jednak, że pracownik musi wyraźnie wskazać żądanie zasądzenia odsetek na jego rzecz, gdyż sąd nie może orzekać w tym zakresie bez jego żądania. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie (art. 321 k.p.c.).

Przykład

Adam Z. był zatrudniony w Spółce X na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Spółka ta złożyła mu wypowiedzenie umowy o pracę, nie wskazując w ogóle przyczyny wypowiedzenia. Adam Z. złożył do sądu pracy pozew o zapłatę przez Spółkę X odszkodowania w związku z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę. Żądał zasądzenia od pracodawcy odszkodowania w kwocie 3000 zł wraz z odsetkami ustawowymi. Odpis tego pozwu został doręczony pracodawcy 11 maja 2008 r. Sąd uwzględnił powództwo i zasądził od pracodawcy na rzecz Adama Z. odszkodowanie w kwocie 3000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 11 maja 2008 r. do dnia zapłaty.

Odsetki bez zgłoszenia żądania

Wątpliwości powstają również, gdy pracownik domagał się w pozwie i w toku procesu jedynie przywrócenia go do pracy, a sąd pracy zamiast uwzględnienia tego żądania zasądził na jego rzecz odszkodowanie (taka możliwość wynika z art. 45 § 2 k.p. i 56 § 2 k.p.). Są tu prezentowane różne poglądy odnośnie do daty, od której należą się wówczas pracownikowi odsetki za opóźnienie. Wskazywano zwłaszcza, że w takim przypadku mogą być one zasądzone od dnia wydania wyroku. Takie stanowisko, choć korzystne dla pracowników, jest jednak nieuzasadnione. Nie uwzględnia ono treści art. 321 k.p.c. określającego zasadę, że sąd jest związany żądaniem pozwu. Zasada ta dotyczy obecnie także i sądu pracy, który od 5 lutego 2005 r. nie ma obowiązku orzekania w sprawie z powództwa pracownika o roszczeniach wynikających z faktów przytoczonych przez powoda, a nieobjętych żądaniem pozwu. A zatem z przepisu art. 321 k.p.c. wynika brak możliwości zasądzenia na rzecz pracownika odsetek od odszkodowania w razie braku zgłoszenia przez pracownika takiego żądania. W takim przypadku odsetki za opóźnienie powinny być objęte odrębnym żądaniem pracownika. Jeżeli więc żądanie pracownika w ogóle nie zawiera roszczenia o zasądzenie odsetek od odszkodowania, sąd pracy nie może samodzielnie przyznać pracownikowi odsetek za opóźnienie. Dotyczy to także i takiej sytuacji, gdy pracownik żądał przywrócenia do pracy, a sąd, uznając przywrócenie pracownika do pracy za niecelowe lub niemożliwe, zasądził na jego rzecz odszkodowanie. Sąd powinien wówczas zasądzić tylko kwotę odszkodowania, gdyż zasądzenie odsetek bez żądania pracownika byłoby pozbawione podstawy prawnej.

Podstawa prawna:

• art. 45 § 1 i § 2, art. 47¹, art. 50 oraz art. 56 § 1 § 2, art. 58 Kodeksu pracy,
• art. 481 § 1 i 2, art. 476, 455 Kodeksu cywilnego,
• art. 321 Kodeksu postępowania cywilnego,
• orzeczenia Sądu Najwyższego:
  - z 15 listopada 2006 r. (I PK 112/06, Pr. Pracy 2007/5/27),
  - z 6 marca 2003 r. (III PZP 3/03, OSNP 2004/5/74).