Przerwy w pracy - uprawnienia pracowników

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym. Obowiązkowi temu odpowiada zobowiązanie pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). Nie oznacza to jednak, że przez cały dobowy wymiar czasu pracy pracownik jest zobowiązany świadczyć pracę, do której się zobowiązał. Przepisy prawa pracy przyznają pracownikowi prawo do przerw w pracy uzależnionych m.in. od dobowego wymiaru czasu pracy (przerwa 15-minutowa dla wszystkich pracowników pracujących dłużej niż 6 godzin dziennie – art. 134 k.p. i przerwa dla pracowników młodocianych pracujących dłużej niż 4,5 godziny dziennie – art. 202 § 3¹ k.p.) lub sposobu wykonywania pracy (przerwy dla pracowników pracujących w szczególnie uciążliwych lub szkodliwych warunkach – art. 145 k.p. lub przy komputerze § 7 pkt 2 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe). Prawo do przerw przysługuje także ze względu na sytuację życiową pracowników (matki karmiące piersią – art. 187 k.p.).

Przerwa 15-minutowa

Każdy pracownik, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, ma prawo do jednej 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy, tj. płatnego odpoczynku od pracy, którego nie trzeba odpracowywać (art. 134 k.p.). Przy czym nie ma znaczenia, czy pracownik pracuje 6 czy 12 godzin, przerwa nie ulega podwojeniu proporcjonalnie do przepracowanych godzin. Jedynie pracownicy młodociani mają prawo do 30-minutowej nieprzerwanej przerwy wliczanej do czasu pracy, pod warunkiem że pracują więcej niż 4,5 godziny w danym dniu (art. 202 § 3¹ k.p.).

Dłuższą przerwę wliczaną do czasu pracy mogą przewidywać przepisy wewnątrzzakładowe, np. regulamin pracy czy układ zbiorowy pracy, w myśl zasady uprzywilejowania pracownika (art. 9 § 2 i 3 k.p.). W szczególności wydaje się to uzasadnione w systemie równoważnego czasu pracy z możliwością wydłużenia dobowego czasu pracy. Natomiast, w sytuacji gdy pracownik pracuje krócej niż 6 godzin dziennie, przerwa w ogóle nie przysługuje.

Przerwa musi być wykorzystana w całości, co oznacza, że nie może zostać podzielona np. na dwie lub trzy krótsze przerwy, które łącznie będą wynosiły 15 minut. Ponadto przepisy prawa pracy nie precyzują, kiedy powinna zostać przez pracownika wykorzystana, pozostawiając w tym zakresie swobodę pracodawcy. Oznacza to, że przerwa może być ustalona sztywno (tj. o tej samej godzinie) dla wszystkich pracowników w zakładzie lub też dla pracowników poszczególnych działów. Dopuszczalne jest także ustalenie, że przerwa będzie wykorzystywana o dowolnej porze, według indywidualnej decyzji poszczególnych pracowników w uzgodnieniu z przełożonym. Niedopuszczalne jest natomiast wykorzystanie przerwy w ten sposób, że pracownicy będą zaczynali pracę 15 minut później lub będą kończyli pracę 15 minut wcześniej. Wykorzystanie przerwy powinno nastąpić w ten sposób, że zarówno przed przerwą, jak i po przerwie praca będzie wykonywana.

Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Kiedy pracownik może korzystać z przerwy w pracy

Podstawa prawna:

• art. 9 § 2 i 3, art. 22 § 1, art. 134, 141, 145, 187, art. 202 § 3¹ Kodeksu pracy,
• § 7 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973).