Jak zmieniły się przepisy dotyczące urlopów na warunkach urlopów macierzyńskich

Dotychczas prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego przysługiwało osobie ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko lub przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 lat, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 lat. Zasiłek przysługiwał też osobom, które przyjęły dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z zastrzeżeniem, że nie mogła to być zawodowa rodzina zastępcza.

Autopromocja

Zmiany wprowadzone do Kodeksu pracy dotyczą osób uprawnionych do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Dotychczas prawa do takiego urlopu nie posiadały rodziny zastępcze zawodowe niespokrewnione z dzieckiem (art. 183 § 1 Kodeksu pracy). Obecnie formami rodzinnej pieczy zastępczej będą m.in. rodziny zastępcze:

• spokrewnione (uwzględnia się stopień pokrewieństwa, który zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym skutkuje obowiązkiem alimentacyjnym),
• niezawodowe,
• zawodowe.

W katalogu rodzin zastępczych przestanie funkcjonować pojęcie „rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem”. A zatem o prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z tytułu przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia 7 lat albo odpowiednio 10 lat będą mogli ubiegać się ubezpieczeni występujący jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

WAŻNE!

Rodzina zastępcza zawodowa nie ma prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie.

Wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jest równy wymiarowi urlopu macierzyńskiego. Jego długość zależy od liczby jednocześnie przyjętych na wychowanie dzieci oraz ich wieku. Podstawowy urlop przysługuje przez okres:

• 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
• 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
• 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
• 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
• 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.

Jednak podstawowy urlop przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Ubezpieczony, który przyjął na wychowanie dziecko w wieku do 7. lub odpowiednio do 10. roku życia, ma prawo do minimum 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

PRZYKŁAD

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Pracownica 10 października 2011 r. przyjęła na wychowanie dziecko, które 6 listopada 2011 r. kończy 7 lat. Wobec dziecka nie odroczono obowiązku szkolnego. Pracownica z tego tytułu ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 9 tygodni (63 dni), tj. od 10 października do 11 grudnia 2011 r.

W przypadku urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego mają zastosowanie przepisy dotyczące:

• rezygnacji z części urlopu przez pracownicę opiekującą się dzieckiem po wykorzystaniu przez nią 14 tygodni urlopu na rzecz pracownika – ojca wychowującego dziecko,
• przerwania urlopu na czas pobytu ubezpieczonej opiekującej się dzieckiem w szpitalu po wykorzystaniu przez nią 8 tygodni urlopu i udzielenia go pracownikowi – ojcu opiekującemu się dzieckiem na okres hospitalizacji pracownicy,
• wykorzystania przez pracownika – ojca opiekującego się dzieckiem niewykorzystanej przez pracownicę opiekującą się dzieckiem części urlopu w przypadku jej śmierci w czasie jego pobierania.

Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie następuje na podstawie:

• oświadczenia o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie,
• zaświadczenia sądu opiekuńczego o wszczęciu postępowania o:
• przysposobienie dziecka,
• przyjęcie dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
• zawierającego informację o dacie urodzenia dziecka.

W przypadku wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez ZUS wymagane jest dodatkowo:

• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
• zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3.

Rodzice nie muszą przedkładać aktu urodzenia dziecka, gdyż informacja o tej dacie będzie wynikała z zaświadczenia sądu opiekuńczego.

Ubezpieczona, która przyjęła na wychowanie dziecko, ma również prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres określony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Okres ten jest stopniowo wydłużany i wynosi odpowiednio:

• w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka:

• od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. – do 2 tygodni,
• od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. – do 4 tygodni,
• od 1 stycznia 2014 r. – do 6 tygodni,

• w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka:

• od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. – do 3 tygodni,
• od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. – do 6 tygodni,
• od 1 stycznia 2014 r. – do 8 tygodni.

Jeżeli pracownica korzysta z uprawnień do minimalnego okresu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 9 tygodni, a więc wtedy, gdy w okresie pierwszych 9 tygodni udzielonego jej urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego dziecko ukończyło 7. lub odpowiednio 10. rok życia, ma prawo do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego przez okres:

• od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. – 1 tygodnia,
• od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. – 2 tygodni,
• od 1 stycznia 2014 r. – 3 tygodni.

Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany na pisemny wniosek pracownicy składany nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiego dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlop jest udzielany jednorazowo, bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności.

Pracownicy korzystający 1 stycznia 2012 r. z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 1, 2 albo 3 tygodni, mają prawo do części dodatkowego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym a dotychczasowym wymiarem dodatkowego urlopu. Części dodatkowego urlopu udziela się jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, na pisemny wniosek składany w terminie nie krótszym niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiej części urlopu.

Autopromocja

Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia

Sprawdź

Przepisy dotyczące dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego mają odpowiednie zastosowanie do pracownika – ojca wychowującego dziecko:

• w przypadku rezygnacji przez pracownicę (po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego) z pozostałej części tego urlopu oraz udzielenia go ojcu dziecka,
• w razie wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez pracownicę (pracownik – ojciec wychowujący dziecko wskaże wówczas we wniosku termin zakończenia urlopu macierzyńskiego przez pracownicę).

Pracujący ojciec, który wychowuje dziecko, w tym również dziecko przysposobione, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres urlopu ojcowskiego w wymiarze:

• 1 tygodnia – od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. ,
• 2 tygodni – od 1 stycznia 2012 r., nie dłużej niż:
• do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo
• do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Urlop ojcowski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiego urlopu (pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika).

Pracownik – ojciec wychowujący dziecko, korzystający 1 stycznia 2012 r. z urlopu ojcowskiego w wymiarze 1 tygodnia, ma prawo do części urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym a dotychczasowym wymiarem urlopu ojcowskiego. Części urlopu ojcowskiego udziela się bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu w dotychczasowym wymiarze, na pisemny wniosek składany w terminie nie krótszym niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiej części urlopu.

Podstawa prawna:

• art. 180 § 1, § 3–4, art. 182³Kodeksu pracy
• art. 29 ust. 5 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),
• art. 203, art. 214 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887).