Odpowiedzialność pracownika za nierozliczenie się z pobranej gotówki

Do pracownika, który nie rozliczył się z pobranej gotówki, znajdują zastosowanie przepisy określające odpowiedzialność za mienie powierzone (art. 124–127 k.p.), które istotnie różnią się od ogólnych zasad odpowiedzialności pracowników za szkody wyrządzone pracodawcom.

Powierzenie pieniędzy

Na zastosowanie tych przepisów do pracowników pobierających pieniądze od kontrahentów pracodawców, wskazywał także Sąd Najwyższy w wyroku z 14 grudnia 2000 r., podnosząc, że podstawę prawną odpowiedzialności pracownika, który nie rozliczył się z pobranej od odbiorców gotówki za dostarczony towar, stanowi art. 124 k.p. (I PKN 157/00). Podobnie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 1998 r., stwierdzając, że pobranie przez pracownika należności za dostarczony odbiorcy towar jest powierzeniem mienia (I PKN 129/98). Takie określenie odpowiedzialności pracownika wynika z tego, że przedmiotem powierzenia może być mienie pracodawcy zarówno znajdujące się w jego posiadaniu w chwili dokonywania tej czynności, jak i będące w dyspozycji innych podmiotów (np. jego kontrahentów). Potwierdzenie przez pracownika pobrania określonej kwoty przeznaczonej dla pracodawcy stanowi dowód na przyjęcie mienia pracodawcy oraz skutkuje powstaniem obowiązku rozliczenia się z tego mienia. Zdaniem Sądu Najwyższego, pobranie przez pracownika pieniędzy za towar należący do pracodawcy jest równoznaczne z ich powierzeniem pracownikowi odpowiedzialnemu materialnie. Takie przypadki określane są jako wtórne powierzenie mienia (wyrok SN z 18 grudnia 2001 r., I PKN 757/00).

Odpowiedzialność nietrzeźwego pracownika >>

Pełna odpowiedzialność

Zastosowanie do odpowiedzialności pracowników zasad określonych w art. 124 k.p. daje pracodawcom większe szanse na uzyskanie od pracowników pełnego odszkodowania. Należy przypomnieć, że w myśl tego przepisu pracownicy, którym powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się z niego, odpowiadają za szkodę powstałą w tym mieniu w pełnej jej wysokości.

Nie ma zatem w stosunku do nich zastosowania art. 119 k.p., który przewiduje ograniczenie odpowiedzialności pracowników do wysokości ich 3-miesięcznego wynagrodzenia.

PRZYKŁAD
Jacek W. był zatrudniony jako przedstawiciel handlowy Spółki X. Do jego obowiązków należało także pobieranie od sklepów pieniędzy za dostarczone do nich towary pracodawcy. Pieniądze te miał następnie wpłacać do kasy spółki. Jacek W. nie wpłacił jednak do kasy spółki kwoty 7000 zł, którą przeznaczył na spłatę swojego kredytu, a pracodawcy oświadczył, że sklepy nie płacą, bo mają problemy ze sprzedażą. O przywłaszczeniu sobie pieniędzy przez Jacka W. Spółka X dowiedziała się od swoich kontrahentów, gdy zaczęła monitować ich o dokonanie zapłaty. Mimo że Jacek W. otrzymywał wynagrodzenie w wysokości tylko 1800 zł miesięcznie, będzie jednak zobowiązany do zwrotu pracodawcy pełnej wysokości wyrządzonej szkody, tj. 7000 zł wraz z odsetkami ustawowymi.

Wina pracownika

Należy zauważyć, że przywłaszczenie sobie przez pracownika powierzonych mu pieniędzy pracodawcy może nastąpić tylko z jego winy umyślnej. Ma to istotne znaczenie, gdy chodzi o zakres odpowiedzialności pracownika, gdyż w przypadku stwierdzenia, że pracownik wyrządził swojemu pracodawcy szkodę umyślnie, odpowiedzialność pracownika obejmuje nie tylko rzeczywiście poniesioną przez pracodawcę stratę do pełnej jej wysokości, ale również i utracone przez pracodawcę korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono mu szkody.

WAŻNE!
Przyjęcie winy umyślnej powoduje znaczne przedłużenie terminów przedawnienia roszczeń wobec pracowników.

W takich sytuacjach stosuje się z mocy odesłania zawartego w art. 291 § 3 k.p. przepisy Kodeksu cywilnego. Termin przedawnienia wynosi 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia (art. 442¹ k.c.). Jednak termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli zaś szkoda wyniknęła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Pracodawca ma zatem dużo czasu na wytoczenie powództwa.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia

Przywłaszczenie sobie przez pracownika gotówki pracodawcy może także uzasadniać rozwiązanie z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Stanowi z pewnością naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego, jakim jest dbanie o dobro zakładu pracy i chronienie jego mienia (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).

Kto ponosi odpowiedzialność za wykroczenia >>

Przywłaszczenie ww. może być także zakwalifikowane jako czyn opisany w art. 52 § 1 pkt 2 k.p. Przypomnijmy, że chodzi tu o popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli – co ważne – przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem.

PRZYKŁAD
Maria P. przywłaszczyła sobie gotówkę wypłaconą jej przez kontrahenta pracodawcy jako należność za dostarczone artykuły spożywcze. Ponieważ okoliczności tego czynu nie są oczywiste oraz sprawca nie został prawomocnie skazany, pracodawca, rozwiązując z nią umowę bez wypowiedzenia, powinien uznać to działanie za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków, w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p., i tak opisać je w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Odpowiedzialność karna

Oprócz odpowiedzialności pracowniczej przywłaszczenie sobie przez pracownika powierzonej mu gotówki pracodawcy może także uzasadniać jego odpowiedzialność karną. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 284 § 2 k.k.). Wskazywał na to także Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 3 marca 2004 r. (II AKa 125/04). Jest to przestępstwo ścigane z urzędu. Wystarczające jest zatem zawiadomienie przez pracodawcę organów ścigania, które dalej powinny prowadzić postępowanie przygotowawcze i wnieść akt oskarżenia do sądu. Natomiast poszkodowany pracodawca będzie mógł żądać naprawienia poniesionej szkody w procesie karnym jako pokrzywdzony.

Podstawa prawna:

• art. 52 § 1 pkt 1, art. 100 § 2 pkt 4, art. 124–127 Kodeksu pracy,
• art. 284 § 2 Kodeksu karnego,
• wyroki Sądu Najwyższego z:
  – 14 grudnia 2000 r. (I PKN 157/00, OSNP 2002/15/361),
  – 14 maja 1998 r. (I PKN 129/98, OSNP 1999/11/358),
  – 18 grudnia 2001 r. (I PKN 757/00, Pr. Pracy 2002/11/32),
• wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 3 marca 2004 r. (II AKa 125/04, niepubl.).