Elektroniczne postępowanie upominawcze

Od 1 stycznia 2010 r. weszła w życie zasadnicza część ustawy z 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (DzU nr 26, poz. 156). Wprowadzone nią elektroniczne postępowanie upominawcze ułatwi znacząco dochodzenie roszczeń, zwłaszcza przez przedsiębiorców, którzy mają wielu dłużników, a ich wierzytelności są rozdrobnione.

Postępowanie upominawcze

Przed przedstawieniem instytucji elektronicznego postępowania upominawczego należy wspomnieć krótko o „zwykłym” postępowaniu upominawczym.

Odpowiedzialność pracownicza materialna >>

W postępowaniu tym nie odbywają się rozprawy (art. 497¹ § 2 k.p.c.), jeżeli nie zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty (art. 498 § 2 k.p.c.). Nakaz wydaje się, jeśli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a w innych przypadkach, gdy ustawa tak stanowi (art. 498 § 1 k.p.c.). Natomiast nakazu nie wydaje się, jeżeli roszczenie jest oczywiście bezzasadne (tzn. że z pozwu wynika, iż wierzycielowi nie przysługuje prawo żądania określonego świadczenia na podstawie przytoczonych okoliczności faktycznych), przytoczone okoliczności budzą wątpliwości, zaspokojenie roszczenia zależy od spełnienia świadczenia wzajemnego lub miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie nakazu nie mogło nastąpić w kraju (art. 499 k.p.c.).

Od nakazu zapłaty można wnieść sprzeciw w terminie 2 tygodni od jego otrzymania (art. 502 § 1 k.p.c). Wówczas nakaz traci moc i wyznaczana jest rozprawa (art. 505 § 1 k.p.c.).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Istotne cechy elektronicznego postępowania upominawczego

Wydaje się, że mechanizm postępowania upominawczego jest dość sprawny i prosty w stosowaniu. Gdy mamy wierzytelność, występujemy z powództwem. Sąd nakazuje zapłatę, a w braku działania dłużnika nakaz staje się prawomocny. W dobie komputeryzacji procedury na papierze nie są dość nowoczesne. Dlatego też ustawodawca wprowadził elektroniczne postępowanie upominawcze.

---

Dla ułatwienia poniżej nie będzie przedstawiana numeracja przepisów z ustawy zmieniającej, ale numeracja kodeksowa, która obowiązuje od stycznia.

Elektroniczne postępowanie upominawcze wprowadza rewolucyjne zmiany w postępowaniu sądowym. Rozszerzone zostają kompetencje referendarza sądowego (a więc nie sędziego), który może wykonywać „czynności”, przy czym ich zakres w Kodeksie postępowania cywilnego nie jest ograniczony (art. 505³⁰ § 1 k.p.c.). Może także wydawać nakazy zapłaty (art. 353¹ § 2 k.p.c.). Czynności te są utrwalane tylko w postaci cyfrowej. Nie ma więc klasycznych akt, które dokumentowałyby działania sądu (art. 505³⁰ § 2 k.p.c.).

Opisywana modyfikacja obejmuje nie tylko akta dotyczące działań sądu. W przypadku jednak czynności podejmowanych przez powoda i pozwanego sytuacja przedstawia się odmiennie.

Jeżeli powód wniesie jakiekolwiek pismo w formie papierowej, nie wywoła ono żadnych skutków (art. 505³¹ § 1 k.p.c.). Pozwany natomiast może wnosić pisma procesowe w klasycznej formie (art. 505³¹ § 2 k.p.c.). Gdy jednak pozwany wniesie pismo procesowe w formie elektronicznej, kolejne jego pisma będą musiały mieć formę wyłącznie elektroniczną (art. 505³¹ § 3 k.p.c.).

Zasady ponoszenia kosztów sądowych w sprawach ze stosunku pracy >>

Pozew elektroniczny powinien zawierać numer PESEL i NIP powoda (art. 505³² k.p.c.).

Co istotne, pozwany, wnosząc sprzeciw od nakazu zapłaty, nie musi go uzasadniać (art. 505³⁵ k.p.c.).

Po uchyleniu nakazu zapłaty (np. w wyniku wniesienia sprzeciwu przez pozwanego) sąd musi wyznaczyć rozprawę. Przejście jednak na tryb zwyczajny postępowania cywilnego powoduje konieczność zgromadzenia klasycznego materiału w sprawie. W pierwszej kolejności będzie to dotyczyło uzupełnienia braków pism procesowych powoda i pozwanego (chociażby przez załączenie dokumentów, które nie było możliwe ze względu na elektroniczną formę pozwu – art. 505³⁷ § 1 k.p.c.). Jeśli braki nie zostaną uzupełnione, postępowanie zostanie umorzone.

A zatem nowe postępowanie upominawcze wprowadza dość prosty mechanizm. Powód może wybrać elektroniczną drogę dochodzenia swoich roszczeń, pozwany nie jest jednak tym wyborem związany. Strony mogą wnosić pisma prostsze niż w „papierowym” postępowaniu (o czym mowa będzie niżej), jednak będą musiały je uzupełnić w razie przejścia postępowania do klasycznej formy. Podkreślana jest tu dyspozytywność postępowania. Jeśli taka jest wola stron, całe postępowanie może zamknąć się w wymianie prostych pism elektronicznych, co znacznie przyspiesza i ułatwia (jaka będzie praktyka pokażą najbliższe lata) postępowanie sądowe.

---

Ułatwienia wynikające z postępowania elektronicznego

Sprawy w elektronicznym postępowaniu upominawczym zawsze rozpoznają sądy rejonowe (art. 17 pkt 4 k.p.c.). Klauzula prorogacyjna (zapis na sąd) nie obowiązuje w przypadku złożenia przez powoda pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym (art. 46 § 1 k.p.c.).

Obowiązki pracodawcy przy egzekucji >>

W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie trzeba składać pełnomocnictwa, należy jednak wskazać jego datę, zakres oraz podstawę prawną, dzięki której dana osoba może być pełnomocnikiem (art. 89 § 1 k.p.c.). Pismo elektroniczne nie musi ponadto spełniać wszystkich wymogów określonych w art. 126 k.p.c. (art. 126 § 3¹ k.p.c.). Każde takie pismo musi jednak być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym (art. 126 § 5 k.p.c.). Co oczywiste, do pism elektronicznych nie załącza się odpisów załączników i odpisów (art. 128 § 2 k.p.c.). Pozew opłaca się w wysokości wpisu stosunkowego, który należałby się od klasycznego pozwu w postępowaniu zwyczajnym – tak stanowi nowy art. 19 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Sposób doręczeń pism procesowych w elektronicznym postępowaniu upominawczym zależy od tego, czy pozwany wstąpi na zinformatyzowaną ścieżkę postępowania sądowego. Jeśli tak, pisma będą doręczane w wersji elektronicznej za pomocą systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie upominawcze. Jeśli natomiast pozwany zechce składać pisma w formie klasycznej, wówczas doręczane będą mu pisma również w takiej formie (art. 131¹ § 1 k.p.c.).

Podstawa prawna:

• art. 19 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU nr 167, poz. 1398 ze zm.),

• ustawa z 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (DzU nr 26, poz. 156).