Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza

• Dla kogo jest zasiłek macierzyński?
• Przez jaki okres można otrzymywać zasiłek macierzyński?
• Zasiłek macierzyński. Jaka wysokość?
• Zasiłek macierzyński a dalsze prowadzenie działalności gospodarczej

Dla kogo jest zasiłek macierzyński?

Uprawnionymi do pobierania zasiłku macierzyńskiego są osoby, które opłacają składki na ubezpieczenie chorobowe i w trakcie trwania tego ubezpieczenia:

• urodziły dziecko,
• przyjęły dziecko w wieku do 7-go roku życia (a w przypadku dziecka, w stosunku do którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10-go roku życia),
• przyjęły na wychowanie, w ramach rodziny zastępczej, dziecko w wieku do 7-go roku życia (a w przypadku dziecka, w stosunku do którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10-go roku życia). Nie dotyczy to jednak tych osób, które przyjęły na wychowanie dziecko w ramach rodziny zastępczej zawodowej.

Jak więc wskazano, zasiłek macierzyński będzie przysługiwał tym paniom, które w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zdecydowały się na dobrowolne opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe – to bowiem nie jest dla przedsiębiorców obowiązkowe. Co jednak istotne, przepisy wskazują na wymóg pojawienia się dziecka. Tym samym, jeśli przedsiębiorczyni już w trakcie ciąży, ale przed porodem, uzna, że dla zabezpieczenia finansowego pierwszych tygodni życia dziecka warto przystąpić do ubezpieczenia chorobowego, zasiłek macierzyński będzie jej się należał.

Przez jaki okres można otrzymywać zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem, które przysługuje w ramach m.in. urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Tym samym czas, przez który przedsiębiorczyni może pobierać zasiłek, uzależniony jest od tego, ile dzieci urodzi lub przyjmie na wychowanie. I tak okres ten wynosi:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci,
• 33 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie trojga dzieci,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie czworga dzieci,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie pięciorga i więcej dzieci.

W dalszej kolejności ubezpieczona może pobierać zasiłek macierzyński w okresie odpowiadającym urlopowi rodzicielskiemu. Ten zaś wynosi do 32 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, lub do 34 tygodni w przypadku urodzenia, lub przyjęcia na wychowanie co najmniej dwojga dzieci.

Dobrą wiadomością jest to, że przedsiębiorczyni nie musi czekać do dnia porodu, by móc pobierać zasiłek macierzyński. Zgodnie z przepisami, prawo do zasiłku możliwe jest do wykorzystania już na 6 tygodni przed porodem. Dodatkowo nie tylko matka może pobierać ww. świadczenie. Jeśli bowiem po upływie 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zdecyduje ona o powrocie do pracy zawodowej, przysługujący jej zasiłek może przejąć ojciec dziecka – o ile sam jest ubezpieczonym w ramach ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek macierzyński. Jaka wysokość?

Wysokość zasiłku macierzyńskiego uzależniona jest od wysokości opłacanych przez przedsiębiorczynię składek, a dokładniej – od zadeklarowanej przez nią podstawy do obliczenia składki (wynoszącej między 60% a 250% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego na dany rok). Do wyliczenia kwoty świadczenia pod uwagę bierze się składki opłacane przez okres 12 miesięcy poprzedzających rozpoczęcie urlopu macierzyńskiego. Jeśli więc przyszła mama chciałaby uzyskiwać świadczenie w wyższym wymiarze, powinna przez cały ww. okres uiszczać podwyższone składki – jednorazowa większa wpłata będzie skuteczna tylko poprzez powiększenie zasiłku o odpowiednią wartość, odpowiadającą każdemu miesiącowi opłacania wyższej składki. Przykładowo, jeśli przedsiębiorczyni będzie opłacała podwyższone składki przez 6 miesięcy przed dniem porodu, to przysługiwać jej będzie zasiłek w minimalnym wymiarze, powiększony o 6/12 wpłaconych składek.

Powyższe znajdzie zastosowanie w sytuacji, gdy matka opłacała składki na ubezpieczenie chorobowe przez okres co najmniej 12 miesięcy. Jeśli jednak była ona ubezpieczona przez czas krótszy niż rok, to pod uwagę bierze się minimalną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, opłacanych przez pełne miesiące przed porodem, od której odlicza się kwotę w wysokości 13,71% tej podstawy. Jeśli zaś taka ubezpieczona opłacała składki podwyższone, do ww. kwoty dodaje się kwotę stanowiącą iloczyn:

• 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia oraz
• liczby tych miesięcy.

Na uwadze należy mieć sytuację, gdy przedsiębiorczyni płaci tzw. Mały ZUS lub Mały ZUS Plus. W tym okresie składki na ubezpieczenia społeczne – a więc i na ubezpieczenie chorobowe – ustalane są w sposób preferencyjny, tj. podstawa do wyliczenia składek ustalana jest na poziomie 30% minimalnego wynagrodzenia. To zaś wymiernie wpływa na wysokość zasiłku macierzyńskiego, ponieważ właśnie taka podstawa wymiaru składek stanowi podstawę do określenia kwoty świadczenia.

Na tym nie koniec wyliczeń. Ostateczna wysokość wypłacanego zasiłku macierzyńskiego zależy bowiem od momentu, w którym przedsiębiorca złoży deklarację dotyczącą chęci skorzystania z urlopów macierzyńskiego:

• jeśli deklaracja zostanie złożona w ciągu 21 dni od porodu i dotyczyć będzie wypłacania zasiłku przez cały okres, w którym zasiłek przysługuje – zasiłek będzie wypłacany w wysokości 80% podstawy,
• jeśli powyższa deklaracja nie zostanie złożona w ciągu 21 dni od porodu, to przez okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego matka będzie otrzymywać zasiłek w wysokości 100% podstawy, natomiast po tym okresie, przez czas odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, zasiłek będzie wynosić 60% podstawy.

Zasiłek macierzyński a dalsze prowadzenie działalności gospodarczej

Choć przedsiębiorczyni, po spełnieniu ww. warunków, może otrzymywać zasiłek macierzyński, to nie korzysta ona – przynajmniej w taki sposób, w jaki robią to osoby zatrudnione – z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Dlatego też w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego matka-przedsiębiorca może nadal prowadzić działalność bez obawy o utratę świadczenia. W takim przypadku obowiązkowo musi ona opłacać składkę zdrowotną – za wyjątkiem sytuacji, w której zasiłek macierzyński nie przekracza kwoty 1000 zł, odpowiadającej kwocie świadczenia rodzicielskiego. Zwolnienie ze składki zdrowotnej – w tej sytuacji bardzo korzystne – dotyczyć może tych pań, które korzystają z preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne w ramach Małego ZUSu bądź Małego ZUSu Plus, czyli w pierwszych latach prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorczyni nie ma natomiast obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ponieważ są one opłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ze względu na pobieranie zasiłku macierzyńskiego. Aby jednak faktycznie miało to miejsce, należy dopełnić formalności, tj. wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych od pierwszego dnia pobierania zasiłku macierzyńskiego (korzystając w tym celu z formularza ZUS ZWUA), a następnie, po uzyskaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego, zgłosić się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (na formularzu ZUS ZZA).

Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego, jak wskazano wcześniej, ciąży na ZUS. Niemniej, jeśli przedsiębiorczyni ma taką wolę, może na własny wniosek możesz przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych. W takiej sytuacji nie powinna ona się z nich wyrejestrowywać.

Jak wynika z powyższego, również przedsiębiorcy mogą korzystać z zasiłku macierzyńskiego. Zwłaszcza w przypadku planów powiększenia rodziny warto rozważyć wcześniejsze zabezpieczenie pierwszych tygodni po porodzie, by brak stałego źródła dochodu nie spędzał młodej matce snu z powiek – tak bardzo wtedy potrzebnego.

Patrycja Reksulak, Kancelaria Mentzen