Dress code: Czy pracodawca może decydować o ubiorze pracownika? Czy od wyglądu pracownika zależy wizerunek firmy?

• Dress code w miejscu pracy
• Dress code a prywatność pracownika
• Pożądana neutralność w miejscu pracy
• Interesy pracodawcy czy godność pracownika
• Dress code w regulaminie pracy

Dress code w miejscu pracy

Sformułowanie „dress code” to zbiór zasad dotyczących wyglądu pracownika. Dress code dotyczy szczególnie zawodów, w których istotny nacisk położony jest na kontakt z klientem lub kontrahentem. W tej sytuacji stosowny wygląd zewnętrzny pracownika, w tym jego strój, ma wzmacniać jego profesjonalizm oraz pomagać w budowaniu pozytywnego wizerunku pracodawcy.

Kodeks pracy nie przyznaje wprost pracodawcy uprawnienia do określenia zasad ubioru i wyglądu pracowników. Jednak nie ulega wątpliwości, że w zakresie obowiązków pracowniczych leży dbałość o interesy, dobre imię i wizerunek pracodawcy, stąd też pracownik powinien współdziałać z pracodawcą w tej materii. Zagrożenie dla interesów pracodawcy może mieć miejsce w sytuacji, gdy pracownik w miejscu pracy narażałby pracodawcę na utratę zaufania klientów, kontrahentów czy utratę ważnego kontraktu, np. poprzez nieodpowiedni strój.

Dress code a prywatność pracownika

Można się zastanawiać, czy prawo do wyboru ubioru należy do ścisłej sfery prywatności pracownika lub też jest prawem do wyrażania przez niego poglądów. Każdy ma bowiem konstytucyjne prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Każdy ma też zapewnioną wolność wyrażania swoich poglądów.

Wydaje się jednak, że narzucenie przez pracodawcę konkretnego dress codu lub wprowadzenie zasady neutralności nie będzie stanowiło naruszenia konstytucyjnych praw pracownika. Jedną z cech stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika, a polecenia dotyczące pracy mogą dotyczyć także wyglądu zewnętrznego pracownika, który ma znaczenie dla budowania wizerunku firmy.

Pożądana neutralność w miejscu pracy

Zdarza się, że w miejscu pracy pracownik eksponuje swój światopogląd lub wyznanie poprzez strój lub wygląd. Co do zasady pracodawca nie może zabronić pracownikowi noszenia w pracy biżuterii o symbolice religijnej lub emblematów religijnych, chyba że ze względu na rodzaj, rozmiar lub sposób noszenia są zbyt ostentacyjne lub niestosowne w danych okolicznościach. 

Trzeba pamiętać, że wolność wyznania oznacza przede wszystkim prawo do wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru, a nie do unaoczniania swojej religii w czasie wykonywania pracy. W zespołach pracowniczych neutralność w miejscu wykonywania obowiązków zawodowych jest pożądana.

Interesy pracodawcy czy godność pracownika

Należy brać pod uwagę, że w przypadku dress code wymaganego przez pracodawcę, krzyżują się jego interesy z godnością i dobrami osobistymi pracowników. Trudno stwierdzić, jaki strój wymagany od pracownika naruszałby wspomniane wartości, a jaki nie. Nie ma jednoznacznej i wyczerpującej odpowiedzi na pytanie, jak daleko sięgają uprawnienia pracodawcy w tej materii. Wszystko zależy bowiem od specyfiki zawodu, miejsca pracy czy zajmowanego stanowiska.

Granicą swobody pracodawcy dotyczącej np. wyglądu czy stroju pracownika jest obowiązek dbałości pracodawcy o dobra osobiste pracownika. W szczególności chodzi tu o godność pracownika. Niedopuszczalne jest więc wprowadzanie strojów ośmieszających lub komicznych, chyba że wynika to z charakteru pracy, np. w cyrku.

Dress code w regulaminie pracy

Unormowanie kwestii dress code powinno znaleźć swoje formalne odbicie przede wszystkim w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy, bądź w obwieszczeniu pracodawcy, który nie ma obowiązku wydania regulaminu pracy. 

Jeśli pracownik nie stosuje się do postanowień zawartych w regulaminie pracy, umowie o pracę lub poleceń pracodawcy, to takie postępowanie może zostać uznane za podstawę jego odpowiedzialności porządkowej.