Kiedy strajk jest nielegalny

Nie jest dopuszczalne prowadzenie sporu zbiorowego w celu poparcia indywidualnych żądań pracowniczych, jeżeli ich rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników (sądem, sądem polubownym).

Prawa i interesy zbiorowe pracowników wskazane powyżej są reprezentowane przez związki zawodowe.

Ustawa zakazuje zaprzestania pracy w wyniku akcji strajkowej na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa (art. 19 ustawy).

Jeżeli spór dotyczy treści układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia, którego stroną jest organizacja związkowa, wszczęcie i prowadzenie sporu o zmianę układu lub porozumienia może nastąpić nie wcześniej niż z dniem ich wypowiedzenia. Spór zbiorowy wszczęty przed tym dniem jest nielegalny.

Nielegalny będzie także strajk solidarnościowy zorganizowany przez związek zawodowy działający w innym zakładzie pracy, który nie spełnia wymogów wskazanych w art. 22 ustawy, czyli:

• odbywa się w obronie praw i interesów pracowników, którzy mają prawo do strajku,
• przekracza połowę dnia roboczego.

Bardzo istotne znaczenie ma to, że strajk jest ostatecznym środkiem walki o interesy pracowników. Absolutnie nie może zostać ogłoszony przed wyczerpaniem procedury prowadzenia sporu zbiorowego wskazanej w art. 7–14 ustawy. Akcja strajkowa jest możliwa dopiero jako zakończenie nieudanych działań polubownych.

Wyjątkowo strajk może być zorganizowany, jeżeli bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w przypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.

Przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku podmiot reprezentujący interesy pracowników powinien wziąć pod uwagę współmierność żądań do strat związanych ze strajkiem. Naruszenie tej zasady – skutkujące nielegalnością strajku – to np. wysuwanie nierealnych żądań ekonomicznych.

Grzywnie albo karze ograniczenia wolności podlega osoba, która kieruje strajkiem lub inną akcją protestacyjną zorganizowaną wbrew przepisom ustawy. Do odpowiedzialności w związku z tym może być pociągnięty nie tylko działacz związkowy, ale także np. pracownik niezrzeszony w związku zawodowym, osoba spoza zakładu pracy.