Odszkodowanie należne pracownikowi nie podlega ochronie przed potrąceniami

Ochrona wynagrodzenia przed potrąceniami

W świetle art. 87 Kodeksu pracy z wynagrodzenia za pracę (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych) podlegają potrąceniu tylko oznaczone należności:

1. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3. zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4. kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy.

We wspomnianym artykule przejawia się szczególna ochrona wynagrodzenia. Mogą być z niego potrącone tylko ściśle określone należności.

Zobacz także serwis: Ubezpieczenia

Granice dozwolonych potrąceń

 Potrącenia z wynagrodzenia mogą być dokonywane w określonych przez prawo granicach:

1. w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia,
2. w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości 1/2 wynagrodzenia.

Potrącenia zaliczki pieniężnej udzielonej pracownikowi lub kary pieniężnej przewidzianej w art. 108 Kodeksu pracy nie mogą razem przekraczać 1/2 wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami sumy egzekwowanej na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108 Kodeksu pracy.

Zróżnicowane orzecznictwo Sądu Najwyższego

Art. 87 Kodeksu pracy niewątpliwie chroni wynagrodzenie. Czy taka ochrona przysługuje również odszkodowaniu za rażące błędy pracodawcy? Czy taka należność ze stosunku pracy, która w ścisłym rozumieniu nie jest wynagrodzeniem, a spełnia podobne funkcje, powinna być tak samo chroniona jak wynagrodzenie? Do tej pory w tym zakresie orzecznictwo Sądu Najwyższego było zróżnicowane.

Rozstrzygnięcie tej kwestii nastąpiło przy rozwiązaniu sprawy pracownika, który, powołując się na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracodawcy, rozwiązał stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Pracownik wystąpił na drogę sadową. Domagał się 12 tys. zł odszkodowania. Z drugiej strony pracodawca zażądał potrącenia z tego odszkodowania 9,1 tys. zł tytułem rekompensaty za szkodę, którą pracownik wyrządził mu poprzez nienależyte wykonywanie obowiązków.

Sąd I instancji nie uznał potrącenia. Uzasadnił to brakiem tytułu wykonawczego. Ponadto podkreślił, że w tym przypadku art. 87 Kodeksu pracy nie znajduje zastosowania. Sąd II instancji nawiązał do rozbieżności orzeczeń Sądu Najwyższego. W niektórych orzeczeniach Sąd Najwyższy skłaniał się ku szerokiemu rozumieniu świadczeń jako wynagrodzenia za pracę (ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop pieniężny czy odprawa emerytalna). W wyroku z dnia 12 maja 2005 r. (I PK 248/04) stwierdził, że odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem prawa podlega ochronie z art. 87 Kodeksu pracy. Odmienne stanowisko zajął w wyroku z dnia 6 stycznia 2009 r. (II PK 117/08). Uznał, iż nie można zbyt szeroko chronić wynagrodzenia za pracę przez włączanie do niego świadczeń, które w rzeczywistości nimi nie są.

Pytanie prawne do Sądu Najwyższego

Wskazane rozbieżności w orzecznictwie skłoniły orzekający w sprawie sąd II instancji do zwrócenia się do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym. Pytanie brzmiało następująco: Czy odszkodowanie należne pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę podlega ochronie przed potrąceniami na podstawie art. 87 § 1 Kodeksu pracy? 17 stycznia 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął uchwałę, w której stwierdził, że odszkodowanie należne pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę na podstawie art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy nie podlega ochronie przewidzianej w art. 87 § 1 Kodeksu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt II PZP 4/12).

W związku z powyższym odszkodowanie nie jest wynagrodzeniem i nie należy traktować go jak wynagrodzenie za pracę w kontekście art. 87 Kodeksu pracy. Wyrok powiększonego składu Sądu Najwyższego ma duże znaczenie. Konsekwencją nieuznania odszkodowania za wynagrodzenie jest nie tylko możliwość dokonywania potrąceń z odszkodowania, ale także prawo zrzeczenia się go przez pracownika.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1974 Nr 24, poz. 141 z późn. zm.)

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po nasze publikacje

KOMPLET: VAT zmiany od 1 lipca 2021 + JPK_VAT + VAT w e-commerce

Tylko teraz

99,00 zł

119,70 zł

Przejdź do sklepu