Czy polski pracodawca może uzyskać formularz A1 dla obywatela spoza UE

Mogą Państwo oddelegować obywatela kraju nienależącego do Unii Europejskiej do pracy w Niemczech i nadal opłacać za niego składki w Polsce. ZUS wyda w tym przypadku A1.

UZASADNIENIE

Od 1 stycznia 2011 r. obowiązują nowe przepisy prawa wspólnotowego dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Chodzi o rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z 24 listopada 2010 r. Nr 1231/2010. Jest ono podstawą do stosowania przepisów o unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego do obywateli państw nienależących do Unii Europejskiej. Przepisy te są zawarte w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego Nr 883/2004 oraz 987/2009, które obowiązują od 1 maja 2010 r. i określają m.in. zasady koordynacji ubezpieczeń dla osób, które wykonują pracę w kilku państwach członkowskich UE.

Rozporządzenie 1231/2010 uchyliło rozporządzenie Nr 859/2003, na podstawie którego w 2010 r. płatnik mógł wystąpić o wydanie E 101 (formularz obowiązujący do końca kwietnia 2010 r., na którym zakład ubezpieczeń potwierdzał fakt kontynuowania ubezpieczeń w państwie oddelegowania). Począwszy od 1 maja 2010 r. druk ten został zastąpiony formularzem A1. Jednak instytucje ubezpieczeniowe mogą poświadczać druk A1 dla obywateli nienależących do Unii Europejskiej dopiero od 1 stycznia 2011 r., tj. od dnia wejścia w życie rozporządzenia 1231/2010 stanowiącego o stosowaniu do tych osób rozporządzeń Nr 883/2004 i Nr 987/2009.

Obecnie obydwa rozporządzenia mają zastosowanie również do:

• obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo,
• członków rodzin tych osób oraz osób pozostałych przy życiu po ich śmierci (przepisy ww. rozporządzeń nie definiują pojęcia „członek rodziny” – odwołują się w tym zakresie do ustawodawstw krajowych; w związku z tym w Polsce za członka rodziny uznamy np. małżonka, dziecko własne lub dziecko małżonka, wnuka),

pod warunkiem że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.

Sformułowanie „w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego” oznacza, że przepisy rozporządzenia Nr 1231/2010 mają zastosowanie do obcokrajowca (czyli obywatela państwa spoza UE) tylko wtedy, gdy przemieszcza się on w celach zarobkowych po terytorium UE co najmniej z jednego do drugiego państwa UE.

Zatem od 1 stycznia 2011 r. powyższe zasady koordynacji ubezpieczeń dotyczą również obywateli spoza UE w sytuacji, gdy obywatelstwo miałoby być jedynym powodem niestosowania do nich przepisów o koordynacji.

PRZYKŁAD

Pracodawca z siedzibą w Polsce zatrudnia obywatela Białorusi. Pracownik ten mieszka w Polsce legalnie. Pracodawca zamierza wysłać pracownika do pracy w Niemczech na okres 1 roku. Zgodnie z przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba wykonująca pracę w jednym państwie członkowskim (np. w Niemczech) podlega ubezpieczeniom w tym państwie (w Niemczech). Jednak od tej zasady przewidziane są wyjątki, w tym wyjątek dotyczący pracowników oddelegowanych do pracy w innym kraju UE na okres nie dłuższy niż 24 miesiące. Taki pracownik może podlegać ubezpieczeniom w państwie oddelegowania. Zatem pracodawca może zwrócić się do ZUS o poświadczenie dla Białorusina formularza A1, na podstawie którego w czasie pracy w Niemczech będzie on w dalszym ciągu podlegał ubezpieczeniom w Polsce.

Jednak nie wszystkie kraje Wspólnoty stosują rozporządzenie Nr 1231/2010. W związku z tym o możliwości kontynuowania ubezpieczeń w kraju delegowania przez obywatela spoza UE decyduje to, w jakim kraju będzie on wykonywał pracę w czasie oddelegowania. Rozporządzenie to nie jest stosowane w:

• Norwegii,
• Liechtensteinie,
• Islandii,
• Szwajcarii,
• Danii (zgodnie z brzmieniem pkt 19 preambuły do rozporządzenia).

Gdyby więc polski pracodawca wysłał obcokrajowca spoza UE do pracy w jednym z powyższych państw, to nie może skorzystać z unijnych przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i nie uzyska dla pracownika poświadczenia na formularzu A1.

Podstawa prawna

• art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1231/2010 z 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) Nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) Nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz.U. UE z 29 grudnia 2010 r., L 344/1),
• art. 11 ust. 1 i ust. 2 lit a, art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE z 30 kwietnia 2004 r., L 166/1),
• art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE z 30 października 2009 r., L 284/1).