ZUS musi respektować zgodną z prawem podstawę wymiaru składek

Prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą opłacała składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Składki opłacała od minimalnej podstawy wymiaru. W grudniu 2003 r. rozszerzyła zakres prowadzonej działalności. W lutym 2004 r., będąc w ostatnim miesiącu ciąży, zgłosiła wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym i zadeklarowała podstawę wymiaru składek w wysokości 5 tys. zł. 4 lutego 2004 r. urodziła dziecko i złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Po upływie okresu, za który przysługiwał zasiłek, zadeklarowała obniżenie od lipca 2004 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne do minimalnej z uwagi na obniżenie przychodów.

UZASADNIENIE

Sądy obu instancji przyjęły, że wniosek o objęcie ubezpieczeniem chorobowym oraz zadeklarowanie kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowią jednostronne czynności prawne i poddały je ocenie ważności z punktu widzenia prawa cywilnego. Pogląd ten jest błędny, gdyż przedmiotowe oświadczenia nie stanowią zdarzeń prawnych zmierzających do osiągnięcia skutków cywilnoprawnych.

Ustawodawca pozostawił określenie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osobom prowadzącym pozarolniczą działalność, stanowiąc w art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, że podstawę tę stanowi zadeklarowana kwota, z zastrzeżeniem jej dolnej granicy w wysokości 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. W odniesieniu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego tych osób ustawodawca zastrzegł górną kwotę graniczną podstawy wymiaru składek w wysokści 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Nie budzi zatem wątpliwości, że w granicach zakreślonych przez art. 18 ust. 8 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 20 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest upoważniony - na podstawie art. 86 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 41 ust. 4 i 13 oraz art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c) ustawy - do kontroli prawidłowości obliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność pozarolniczą, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i - w przypadku zadeklarowania jako podstawy wymiaru kwoty przewyższającej górną kwotę graniczną przewidzianą dla podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe - jej zakwestionowania i ograniczenia w tym zakresie do ustawowo określonego poziomu oraz wymierzenia i pobrania składki na to ubezpieczenie w wysokości wynikającej z ograniczenia. Nie ma natomiast podstaw do zakwestionowania zadeklarowanej kwoty, jeżeli jest ona zgodna z przepisami prawa ubezpieczeń społecznych oraz mieści się w granicach przewidzianych tym prawem dla podstawy wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i to tym bardziej w sytuacji, gdy - jak w niniejszej sprawie - zadeklarowana kwota jest adekwatna do faktycznego przychodu osiąganego przez ubezpieczonego.

WAŻNE WYJAŚNIENIA

Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych związane między innymi z deklarowaniem podstawy wymiaru składek zostały wyjęte spod regulacji o charakterze cywilistycznym.

Wyrok Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2007 r., II UK 106/07, LEX nr 346189.