Młodociany pracownik

Zakaz zatrudniania poniżej 16 roku życia

Zgodnie z art. 190 § 1 Kodeksu pracy młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba w wieku pomiędzy 16 a 18 rokiem życia. Przepis Kodeksu pracy wyznacza również dolną granicę wieku zezwalającą na zatrudnianie. Zgodnie z przepisem zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Warto wspomnieć w tym miejscu, że od 1 września 2018 r. granica wiekowa uniemożliwiająca zatrudnianie będzie wynosiła 15 lat. Modyfikację tę wprowadza ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Art. 190 § 2 Kodeksu pracy traktujący o zakazie zatrudniania poniżej 16 roku życia wiąże się z art. 65 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którym stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane, a formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.

Zobacz: Jak zatrudniać młodocianych

Praca dzieci (art. 3045 Kodeksu pracy)

Pierwszym wyjątkiem od zakazu zatrudniania osób poniżej 16 roku życia jest art. 304⁵ Kodeksu pracy. Zgodnie ze wspomnianym przepisem wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego określony rodzaj działalności. Kodeks pracy wymienia wśród nich działalność: kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Wykonywanie pracy przez dzieci wymaga ponadto uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy. Inspektor pracy wydaje zezwolenie na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka. Może jednak odmówić wydania zezwolenia. Dokonuje tego, gdy wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych:

1. powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka,
2. zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego przez dziecko.

Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się:

1. pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
2. opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
3. orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
4. jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu – opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.

Zobacz również: Młodociani - wynagrodzenie 2013

Zezwolenie inspektora pracy powinno zawierać:

1. dane osobowe dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna,
2. oznaczenie podmiotu prowadzącego działalność w zakresie przewidzianym w § 1,
3. określenie rodzaju pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko,
4. określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
5. określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy lub innych zajęć zarobkowych,
6. inne niezbędne ustalenia, wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko.

Co istotne, na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka właściwy inspektor pracy cofa wydane zezwolenie. Właściwy inspektor pracy może również cofnąć wydane zezwolenie z urzędu. Dokonuje tego, gdy stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu.

Wyjątkowo dopuszczalne zatrudnienie osób niemających 16 lat (art. 191 § 5 Kodeksu pracy)

Drugim wyjątkiem od zakazu zatrudniania osób poniżej 16 roku życia jest art. 191 § 5 Kodeksu pracy. Zgodnie z przepisem Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może w drodze rozporządzenia określić przypadki, w których wyjątkowo dopuszczalne jest:

1. zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,
2. zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego,
3. zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum,
4. zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum.

Polecamy: Forum Kadry

W związku z powyższym obowiązuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum. Na podstawie rozporządzenia z osobą niemającą 16 lat, która ukończyła gimnazjum, może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu, natomiast z osobą niemającą 16 lat, która nie ukończyła gimnazjum, może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

W celu skutecznego zawarcia umów muszą zostać spełnione określone warunki:

1. wyrażenie zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna osoby, która ma zostać zatrudniona;
2. przedstawienie zaświadczenia lekarza, uprawnionego do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża zdrowiu tej osoby;
3. przedstawienie pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Co więcej, w przypadku osoby niemającej 16 lat i bez ukończonego gimnazjum, wymagane jest uzyskanie zezwolenia dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka ta osoba, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 Nr 56, poz. 458 z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz.U. z 2002 Nr 214, poz. 1808)