Asystencja osobista osób z niepełnosprawnościami - czy wejdzie w życie w 2024? RPO przedstawia swoje uwagi

• Trwają prace nad projektem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami
• Na czym polega usługa asystencji osobistej?
• Co jest celem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami?
• Co obejmuje asystencja osobista?
• Rzecznik Praw Obywatelskich o asystencji osobistej
• Komu przysługuje asystencja osobista?
• Asystencja osobista dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami
• Zbyt mało godzin na asystencję osobistą
• Brak możliwości wykonania czynności medycznych przez asystenta osobistego 

Trwają prace nad projektem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami

Trwają prace nad projektem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, swoje stanowiska przedstawiają w szczególnie środowiska osób z niepełnosprawnościami, instytucje jak i nawet Rzecznik Praw Obywatelskich. W ostatnim czasie coraz więcej jest inicjatyw na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Jedną z ważniejszych jest to, że od 1 stycznia 2024 roku obowiązuje ustawa w zakresie świadczenia wspierającego. Świadczenie wspierające wynosić ma od 40 do 220 proc. aktualnej wysokości renty socjalnej, która obecnie wynosi 1588,44 zł. 

Autopromocja

Na czym polega usługa asystencji osobistej?

Usługa asystencji osobistej polega na udzielaniu wsparcia osobie mającej długotrwale naruszoną sprawność w wykonywaniu czynności, których nie może wykonać na równi z innymi osobami.

Co jest celem ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami?

Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy: zasadniczym celem jest systemowe uregulowanie korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami z usługi asystencji osobistej i stworzenie w ten sposób trwałych warunków dla osób z niepełnosprawnościami do realizacji możliwie pełnego samodzielnego życia. W konsekwencji celem usługi asystencji osobistej jest realizacja prawa do aktywnego włączenia i udziału w życiu społecznym, w tym pełnienia ról społecznych i zawodowych, ze szczególnym uwzględnieniem wolności osobistej i niezależności w życiu codziennym.

Co obejmuje asystencja osobista?

Projekt ustawy reguluje:

Autopromocja

Zatrudnianie i zwalnianie pracowników

Sprawdź

• warunki nabywania prawa do usługi asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami,
• zasady przyznawania oraz realizacji usługi asystencji,
• właściwość organów w sprawach usługi asystencji,
• wsparcie w następujących zakresach:
  1) czynności samoobsługowe;
  2) utrzymanie higieny osobistej;
  3) prowadzenie gospodarstwa domowego;
  4) komunikowanie się z otoczeniem;
  5) poruszanie się i przemieszczanie;
  6) podejmowanie aktywności życiowej:

Rzecznik Praw Obywatelskich o asystencji osobistej

Rzecznik Praw Obywatelskich w dniu 4 stycznia 2024 r. przedstawił szczegółowe uwagi do projektu sekretarzowi stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzejowi Derze. Swoje stanowisko w zakresie projektu ustawy o asystencji osobistej, określa tak: pożądane byłoby, aby projekt objął możliwie szeroką grupę beneficjentów i nie ograniczał się do wąskiego grona adresatów. Rzecznik Praw Obywatelskich ma nadzieję, że wejście ustawy w życie będzie znaczącym krokiem w stronę deinstytucjonalizacji systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami, ponieważ powinny one zostać włączone do systemów asystencji osobistej jeszcze przed opuszczeniem instytucji, tak aby zapewnić im natychmiastowy dostęp do tych usług.

Swą opinię RPO przesyła do wiadomości Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministra ds. Równości i sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. 

Komu przysługuje asystencja osobista?

Według projektu ustawy usługa asystencji osobistej będzie przysługiwać pełnoletniej osobie, która przebywa w RP, ma decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia,  określonej od 70 do100 punktów. Z uzasadnienia wynika, że osoby z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym i osoby do 18. roku życia, które nie zostaną objęte przepisami ustawy, będą korzystać z asystencji osobistej na dotychczasowych zasadach, na podstawie rocznych programów.

Jak podkreśla RPO: W konsekwencji, wraz z wejściem w życie ustawy o asystencji osobistej powstanie dualizm asystencji „systemowej" i „programowej". W uzasadnieniu wskazuje się, że takie rozwiązanie jest proponowane m.in. ze względu na to, że wsparcie w postaci powszechnie obowiązującej asystencji osobistej powinno trafić do osób, które bez niego nie są w stanie samodzielnie funkcjonować. Z doświadczeń prowadzenia programów wynika bowiem, że łatwiej o asystencję w przypadku osób z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym, przez co osoby z niepełnosprawnością znaczną nie miały dotąd realnej szansy na skorzystanie z tej formy wsparcia.

Asystencja osobista dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami

Odnosząc się do przyjętego rozwiązania, zgodnie z którym osoby poniżej 18. roku życia nie zostaną objęte ustawą, RPO wskazuje, że również dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami mogą wymagać wsparcia, aby mieć możliwość spędzania czasu i uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych wraz z rówieśnikami. Za konieczne należy uznać przeanalizowanie, w jaki sposób usługi asystencji osobistej mogą być świadczone na rzecz najmłodszych oraz ewentualną zmianę kryterium minimalnego wieku usługobiorcy.

Zbyt mało godzin na asystencję osobistą

Usługa asystencji przysługiwać będzie w wymiarze od 40 do 160 godzin miesięcznie. Zdaniem RPO w przypadku części beneficjentów  będzie to niewystarczające.  40 godzin tygodniowo oznacza średnio niecałe 6 godzin dziennie. Tymczasem część osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym charakteryzuje się potrzebą nawet całodobowego wsparcia. Warto tu zwrócić uwagę na doświadczenia innych państw europejskich, które wdrożyły już podobne rozwiązania. Np. w Słowenii asystencja jest świadczona w wymiarze od 30 godzin tygodniowo do 24 godzin dziennie.

Brak możliwości wykonania czynności medycznych przez asystenta osobistego 

Zdaniem RPO usługi asystenckie powinny być zindywidualizowane i dostosowane do potrzeb konkretnej osoby. W katalogu tym brakuje zatem np. czynności pielęgnacyjno-medycznych, o możliwości świadczenia których w ramach asystencji osobistej środowisko osób z niepełnosprawnościami zabiega od dawna. Obsługa respiratora, ssaka, cewnikowanie, wymiana worka stomijnego, czy podawanie leków - to tylko kilka przykładów czynności, przy których, po odpowiednim przeszkoleniu asystent osobisty mógłby świadczyć pomoc. Uzupełnienie katalogu kompetencji o czynności pielęgnacyjno-medyczne, które osoba z niepełnosprawnością zleci, i na które wyrazi zgodę, mogłoby odpowiedzieć na potrzeby osób korzystających na co dzień z wyrobów i sprzętu medycznego.