Przywrócenie do pracy i prawo do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy - TK

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego art. 57 § 1 Kodeksu pracy jest zgodny z konstytucją.

22 maja 2013 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego w Gliwicach VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczące podjęcia pracy w wyniku przywrócenia do pracy i prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 57 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku z art. 24 zdanie pierwsze konstytucji.

Zdania odrębne zgłosili sędziowie TK: Wojciech Hermeliński, Teresa Liszcz.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przedmiotem pytania prawnego jest kwestia konstytucyjności zakresu przysługujących pracownikowi roszczeń w wypadku rozwiązania z nim przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz wyłączenia stosowania w takim wypadku przewidzianych w Kodeksie cywilnym reguł ogólnych dotyczących naprawienia szkody wyrządzonej nienależytym wykonaniem zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego).

Zobacz: Odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie jest wystarczające - TK

Trybunał podzielił - przyjmowany w doktrynie i orzecznictwie - pogląd, że na tle obecnie obowiązującego stanu prawnego przepisy Kodeksu pracy wyłączają możliwość sięgania do przepisów kodeksu cywilnego i w związku z tym uniemożliwiają zasądzenie na rzecz pracownika odszkodowania przewyższającego wynagrodzenie za pracę, którego wysokość określona jest w art. 57 § 1 Kodeksu pracy.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przyznane pracownikowi w art. 57 § 1 Kodeksu pracy roszczenie ma charakter kompensacyjny. Towarzyszy ono przywróceniu pracownika do pracy i ma na celu kompensację szkody wyrządzonej pracownikowi w wyniku naruszenia obowiązku umownego, polegającego na niezgodnym z prawem rozwiązaniu przez pracodawcę umowy o pracę. Trybunał nie podzielił stanowiska, zgodnie z którym przewidziane w przepisach Kodeksu pracy świadczenia pracodawcy są wyłącznie sankcją za niewykonanie obowiązku publicznoprawnego i mają charakter zbliżony do przewidzianej w przepisach kodeksu karnego nawiązki.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wynikające z art. 57 § 1 Kodeksu pracy ograniczenie odpowiedzialności kontraktowej pracodawcy nie jest arbitralne i ma swe uzasadnienie konstytucyjne. Różnice w zakresie - wynikającej z Kodeksu pracy - odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, w stosunku do regulacji ogólnych zawartych w Kodeksie cywilnym, wynikają z odmiennych funkcji społecznych, jakie pełnią przepisy prawa cywilnego i przepisy prawa pracy. W świetle brzmienia art. 20 Konstytucji i wyrażonej w nim zasady społecznej gospodarki rynkowej nakazem konstytucyjnym jest poszukiwanie kompromisu między interesem pracowników i pracodawców. Obowiązujące przepisy o ochronie pracowników przed wadliwym rozwiązaniem z nimi stosunku pracy muszą więc brać pod uwagę nie tylko interes pracownika, ale też kontraktowy charakter stosunku pracy oraz warunki gospodarki rynkowej, w których działa typowy pracodawca, a które chronione są poprzez art. 22 Konstytucji.

Polecamy również: Szczególne przypadki rozwiązania umowy o pracę w świadectwie pracy

Trybunał wskazał, że przewidziane w Kodeksie pracy ryczałtowe określenie wysokości świadczenia pieniężnego należnego pracownikowi nie narusza konstytucyjnej zasady ochrony praw majątkowych. Przypomniał, że art. 64 ust. 1 Konstytucji nie statuuje prawa do pełnego odszkodowania, a sama Konstytucja nie zawiera ogólnego normatywnego wzorca odpowiedzialności odszkodowawczej.

Trybunał Konstytucyjny wskazał też, że nie można pominąć - z perspektywy wyrażonej w art. 2 Konstytucji zasady sprawiedliwości społecznej oraz wyrażonej w art. 24 Konstytucji zasady ochrony pracy - współwystępowania roszczenia o wynagrodzenie z roszczeniem o przywrócenie pracownika do pracy. Ochrona praw pracownika oraz trwałości jego stosunku zatrudnienia, w sytuacji określonej w art. 57 § 1 Kodeksu pracy, odbywa się bowiem przede wszystkim przez przywrócenie go do pracy oraz możliwość dalszego pobierania (od momentu przywrócenia do pracy) wynagrodzenia za wykonywaną pracę. Przyznane pracownikowi w art. 57 § 1 Kodeksu pracy "wynagrodzenie za pracę" może być więc traktowane jako świadczenie uzupełniające względem podstawowego sposobu naprawienia szkody majątkowej istniejącej po stronie pracownika, jaką jest przywrócenie go do pracy.

Limitowanie wysokości świadczenia należnego pracownikowi przywracanemu do pracy wynika więc ze specyfiki stosunku pracy oraz oparte zostało na racjonalnym kompromisie, godzącym usprawiedliwione interesy pracownika i pracodawcy.

Zobacz serwis: Wynagrodzenia

Trybunał nie wykluczył jednak sytuacji, w której rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia będzie jednocześnie nosić cechy czynu niedozwolonego w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego (art. 415 Kodeksu cywilnego - zawinione wyrządzenie szkody), co otwiera przed pracownikiem możliwość podnoszenia roszczeń na tej podstawie normatywnej.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 maja 2013 r. (P 46/1) jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.