Urlop opiekuńczy czy urlop bezpłatny? Co wybrać, gdy zachorował ktoś z najbliższych

• Cel urlopu
• Wymiar urlopu
• Wniosek o urlop 
• Uprawnienia pracownicze
• Ubezpieczenie zdrowotne

Urlop opiekuńczy to novum w polskim Kodeksie pracy. Przepisy, na podstawie których pracownik może skorzystać z urlopu opiekuńczego obowiązują dopiero od końca kwietnia 2023 r. Urlop bezpłatny z kolei znany jest dobrze pokoleniom pracowników – regulujące ten rodzaj urlopu przepisy obecne są w Kodeksie pracy od początku jego obowiązywania, czyli od 1975 r. 

Urlop opiekuńczy oraz urlop bezpłatny łączy jedna ważna cecha: w obu przypadkach za okres przebywania na urlopie pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie. Znajduje to odzwierciedlenie w nazwie jednego z nich. Poza tym – wiele te urlopy różni. Pracownik powinien wziąć pod uwagę te różnice, jeśli chce wybrać, który urlop jest dla niego bardziej korzystny.

Autopromocja

Cel urlopu

Urlop opiekuńczy może być udzielony pracownikowi wyłącznie w celu zapewnienia przez niego osobistej opieki lub wsparcia osobie, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Udzielenie urlopu opiekuńczego jest przy tym możliwe wyłącznie wtedy, gry pracownik chce opiekować się osobą, która:

• jest członkiem rodziny (synem, córką, matką, ojcem lub małżonkiem) pracownika (niezależnie od tego, czy mieszka razem z pracownikiem, czy też nie) albo 
• nie należy do wskazanego wyżej kręgu członków rodziny, ale zamieszkuje w tym samym gospodarstwie domowym co pracownik.

Nic nie stoi na przeszkodzie, by pracownik, w sytuacji, gdy ktoś z jego najbliższych wymaga opieki ze względów medycznych zdecydował się wziąć urlop bezpłatny. Zgodnie z przepisami urlop bezpłatny może być bowiem udzielony na dowolny cel. Uzasadniając wniosek o urlop bezpłatny pracownik powinien wskazać cel, w jakim chce wykorzystać ten urlop. Nie jest to wprawdzie wymóg formalny, ale z pewnością może wpłynąć na uwzględnienie wniosku o urlop bezpłatny przez pracodawcę.

Wymiar urlopu

Urlop opiekuńczy może trwać w ciągu roku kalendarzowego maksymalnie 5 dni roboczych. Może się więc okazać, że urlop opiekuńczy nie wystarczy dla zapewnienia należytej opieki osobie, która jej wymaga. Pod tym względem urlop bezpłatny może okazać się lepszym rozwiązaniem: przepisy nie określają maksymalnego okresu tego rodzaju urlopu. 

Wymiar urlopu bezpłatnego jest w konkretnym przypadku przedmiotem uzgodnień pomiędzy pracownikiem (który wskazuje we wniosku okres, na jaki chce wziąć urlop bezpłatny) a pracodawcą (który udzielając urlopu określa czas jego trwania).

Strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu bezpłatnego z ważnych przyczyn, przy udzielaniu urlopu na okres dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli natomiast urlop bezpłatny został udzielony na okres nieprzekraczający 3 miesięcy, pracodawca nie ma możliwości odwołania pracownika z urlopu, nawet jeśli zachodzą ważne przyczyny.

Autopromocja

Urlopy wypoczynkowe. Ustalanie wymiaru, udzielanie i rozliczanie

Sprawdź

Wniosek o urlop 

Zarówno urlop opiekuńczy jak i urlop bezpłatny udzielany jest na wniosek zainteresowanego pracownika (jak każdy inny urlop, zresztą). Istotna różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami urlopów przejawia się właśnie w odniesieniu do wniosku urlopowego.

W przypadku, gdy pracownik chce iść na urlop opiekuńczy, pracodawca ma obowiązek udzielenia mu takiego urlopu. Wniosek o urlop opiekuńczy musi tylko zostać złożony w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Inaczej jest, jeśli chodzi o urlop bezpłatny. Pracodawca, na pisemny wniosek pracownika może mu udzielić urlopu bezpłatnego. Może udzielić, a więc nie musi, bo nie ma takiego obowiązku. Zatem pracownik występując z wnioskiem o urlop bezpłatny nie ma pewności, czy pracodawca wniosek ten uwzględni, czy też nie. Pracodawca, jeśli nie uwzględnia wniosku o urlop bezpłatny nie musi uzasadniać decyzji odmownej.

Uprawnienia pracownicze

Kolejna cecha, jaka różni urlop opiekuńczy i urlop bezpłatny dotyczy wliczenia czasu korzystania z danego urlopu do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. 

Okres, w którym pracownik korzystał z urlopu opiekuńczego jest wliczany do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W przypadku urlopu bezpłatnego jest inaczej: czas, w którym pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym nie jest brany pod uwagę.

Ubezpieczenie zdrowotne

Bardzo poważna różnica pomiędzy urlopem opiekuńczym a urlopem bezpłatnym dotyczy ubezpieczenia zdrowotnego. Pracownik, który wziął urlop opiekuńczy oczywiście podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu w czasie przebywania na tym urlopu. 

Tak samo jest w przypadku pracownika, który korzysta z urlopu bezpłatnego – ale tylko przez pierwszych 30 dni. Po upływie 30 dni od dnia, w którym pracownik rozpoczął urlop bezpłatny, traci on prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego.