REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zwrot nienależnie pobranych świadczeń ZUS - nowy okres przedawnienia

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Mariusz Pigulski
ekspert ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej
Zwrot nienależnie pobranych świadczeń ZUS - nowy okres przedawnienia/Fot. Fotolia
Zwrot nienależnie pobranych świadczeń ZUS - nowy okres przedawnienia/Fot. Fotolia
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Na skutek zmiany przepisów, ZUS zobowiązany jest do wydawania decyzji nakazującej zwrócenie kwot niesłusznie otrzymanych należności nie później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który należność została pobrana.

W aktualnym stanie prawnym brak jest terminu, który ograniczałby ZUS w kwestii wydania decyzji zobowiązującej ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (np. zasiłków z ubezpieczenia społecznego). Na skutek zmiany przepisów ZUS będzie zobowiązany do wydawania decyzji nakazującej zwrócenie kwot niesłusznie otrzymanych należności nie później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który należność została pobrana. Nowe przepisy już obowiązują.

REKLAMA

Autopromocja

REKLAMA

Osoba, która otrzymała nienależne świadczenie, jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 84 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej: ustawa systemowa). Należy jednak pamiętać, że ZUS w określonych przypadkach nie może żądać zwrócenia niesłusznie wypłaconych świadczeń za okresy dłuższe niż:

● ostatnie 12 miesięcy – jeżeli osoba pobierająca świadczenie zawiadomiła organ je wypłacający o zajściu okoliczności powodujących ustanie do niego prawa albo wstrzymanie jego wypłaty, a mimo to świadczenie było w dalszym ciągu wypłacane,
● 3 lata – w pozostałych przypadkach.

Polecamy produkt: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

Przepisy dotyczące okresu przedawnienia nienależnych świadczeń przed zmianą

REKLAMA

Obecnie nie funkcjonuje żaden przepis przewidujący okres, po upływie którego ZUS nie mógłby zgłaszać roszczenia o zwrot na jego rzecz bezzasadnie pobranego świadczenia. Co prawda z art. 84 ust. 7 ustawy systemowej wynika, że należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń przedawniają się po upływie 10 lat, jednakże bieg tego terminu rozpoczyna się dopiero od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. W konsekwencji ZUS-u nie ogranicza żaden termin do wydania decyzji obligującej do zwrotu niesłusznie otrzymanych świadczeń.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Tę lukę w przepisach za niekonstytucyjną uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 5 lipca 2016 r., (sygn. akt P 131/ 15). Stwierdzono w nim, że w zakresie, w jakim art. 84 ust. 3 ustawy systemowej dopuszcza wydanie decyzji ustanawiającej nakaz zwrócenia nienależnie pobranego świadczenia, bez względu na upływ czasu od daty jego wypłaty, jest niezgodny z:

art. 2 Konstytucji, stanowiącym, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej,
● art. 32 ust. 1 Konstytucji, który stwierdza, że wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

TK stanął na stanowisku, że celowe jest wprowadzenie czasowego ograniczenia możliwości żądania przez ZUS zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. ZUS jest bowiem dysponentem publicznych środków zgromadzonych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz posiada konieczne instrumenty prawne, które pozwalają mu weryfikować m.in., kto powinien być uprawniony do konkretnych świadczeń społecznych. Tymczasem regulacje ustawy systemowej w aktualnym brzmieniu, usprawiedliwiają, a nawet sprzyjają opieszałości organu rentowego.

Warto też wskazać, że za nienależnie pobrane świadczenia uważa się te, które:

● wypłacono mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie do nich prawa albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba je otrzymująca była pouczona o braku uprawnienia do ich poboru,
● zostały przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu je wypłacającego.

Chodzi tu przykładowo o świadczenie rehabilitacyjne, zasiłki chorobowe, wypadkowe, macierzyńskie czy opiekuńcze.

Zmiana przepisów dotyczących okresu przedawnienia nienależnych świadczeń

W uzasadnieniu do nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych możemy przeczytać, że oczekiwanym efektem wejścia jej w życie ma być:

● ochrona pewności i stabilności porządku prawnego oraz
● wykluczenie roszczeń organu rentowego, które wobec upływu znacznego okresu od daty ich powstania, w chwili spełnienia byłyby oderwane od faktycznej sytuacji ubezpieczonego.

Istotę przewidzianych przez ustawodawcę zmian przedstawia poniższa tabela.

Obecny stan prawny

Stan prawny po zmianie

Przepisy ustanawiają jedynie okres, za który ZUS jest uprawniony do występowania o uzyskanie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń od osoby, która to świadczenie otrzymała, tj. maksymalnie trzy lata wstecz od ostatniej wypłaty (pobrania) świadczenia. Ustawa systemowa nie zawiera natomiast regulacji ustanawiających okres, po upływie którego organ rentowy byłby pozbawiony możliwości ubiegania się o zwrot mu nienależnie pobranej należności z ubezpieczenia społecznego.

Wprawdzie niesłusznie wypłacone świadczenia ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, ale termin ten zaczyna się liczyć dopiero od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te świadczenia.

Po nowelizacji przepisów, decyzja zobowiązująca do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie będzie mogła być wydana później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który pobrano świadczenie, które w danych okolicznościach nie przysługiwało.

Znowelizowane przepisy obejmą zarówno świadczenia „krótko”, jak i „długoterminowe”, przysługujące m.in. na podstawie:

● ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
● ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
● ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej,
ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych.

Okres przejściowy

Zgodnie z przepisem przejściowym, od momentu rozpoczęcia obowiązywania nowelizacji, ZUS nie wydaje decyzji ustalającej należności powstałe z racji niesłusznie przekazanych świadczeń, jeżeli od ostatniego dnia okresu, za który ubezpieczony pobrał takie świadczenie, upłynęło 5 lat. Nowe regulacje odnoszą się także do sytuacji, kiedy decyzja została już wydana, a świadczeniobiorca odwołał się do sądu. W takich przypadkach, znowelizowane przepisy będą miały zastosowanie do rozpoznawania odwołań od decyzji ustalających kwoty nienależnie pobranych świadczeń oraz kwot odsetek i kosztów upomnienia, wniesionych i nierozpatrzonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji ustawy systemowej.

Modyfikacje nie dla płatników składek

Omawiane zmiany nie obejmą płatników (np. pracodawców), którzy na skutek przekazania do ZUS nieprawdziwych danych (tj. niezgodnych ze stanem faktycznym) przyczynili się do wypłaty nienależnych świadczeń. Ma to swoje uzasadnienie w tym, że płatnik składek współdziałający z ubezpieczonym w celu uzyskania przez niego korzyści pod postacią nieprzysługujących mu świadczeń, nie powinien czuć się zwolniony z odpowiedzialności. W szczególności z tego powodu, że najczęściej forma takiego współdziałania sprowadza się do niezasadnego zgłoszenia do ubezpieczeń w ZUS lub podwyższenia podstawy wymiaru składki. W tego typu okolicznościach ZUS nie będzie ograniczony 5-letnim terminem na wydanie decyzji o odpowiedzialności płatnika składek.

Podstawa prawna:

● art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1810),

● art. 1–3 ustawy z 6 października 2016 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (ustawa została podpisana przez prezydenta).

Zapisz się na newsletter
Kodeks pracy, urlopy, wynagrodzenia, świadczenia pracownicze. Bądź na bieżąco ze zmianami z zakresu prawa pracy. Zapisz się na nasz newsletter.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Serwis Prawno-Pracowniczy

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code
Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Realia pracy tymczasowej. Co liczy się dziś dla firm i kandydatów? [Badanie]

Na rynku pracy, gdzie coraz trudniej o trwałość i przewidywalność, głos pracowników oraz pracodawców staje się jednym z najczulszych barometrów zmian. Job Impulse co roku bada poziom satysfakcji obu tych grup. Najnowsze wyniki wskazują, że oczekiwania wobec agencji dynamicznie rosną: firmy domagają się sprawnych, natychmiastowych rekrutacji, ale przy zachowaniu wysokiej jakości procesów i maksymalnym ograniczeniu rotacji. Z kolei pracownicy tymczasowi coraz wyraźniej sygnalizują potrzebę stabilności, poszerzania systemu benefitów, a także obsługi formalności online.

Lipiec 2025 – dni wolne, godziny pracy

Lipiec 2025 – dni wolne od pracy i godziny pracy. To najbardziej zapracowany miesiąc w roku. Jaki jest wymiar czasu pracy w lipcu? Czy kalendarz dni wolnych od pracy przewiduje święta w tym miesiącu?

Wyzwania dla pracodawców w zakresie wynagrodzeń. Zmiany pomogą zmniejszyć rotację pracowników

Połowa polskich pracowników uważa, że zarabia za mało. To powód dużej rotacji pracowników. Jakie wyzwania stoją przed pracodawcami? Co muszą zmienić, aby zmniejszyć rotację w firmie?

Raz w roku 14 dni z rzędu urlopu wypoczynkowego? Czy to obowiązek pracownika?

Czy pracownik musi raz w roku kalendarzowym wykorzystać 14 dni urlopu wypoczynkowego z rzędu? Zgodnie z art. 162 Kodeksu pracy na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części, ale co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

REKLAMA

Nie do 5 000 zł a do 46 000 zł: nowe przepisy już w mocy. Poszła w górę wysokość grzywny za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Nie do 5 000 zł a do 46 000 zł. Aż 9. krotnie poszła w górę wysokość grzywny za wykroczenia przeciwko przepisom ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Kto zyska a kto straci i dlaczego tak się stało? Ustawodawca reaguje na bieżącą sytuację na rynku pracy. Tym samym znowelizowano najistotniejszą ustawą w obszarze ubezpieczeń społecznych jaką jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350, dalej jako: ustawa). Zatem za co można nałożyć taką grzywnę?

Sprawdź, którym liderem jesteś: kontroler, terapeuta, mesjasz, eko-lider [Zarządzanie]

Dr Simon Western wyróżnia 4 typy liderów w firmach: terapeuta, mesjasz, kontroler i eko-lider. Który typ przywództwa został uszyty na miarę naszych czasów? Sprawdź, którym typem lidera jesteś.

Nadchodzi jawność wynagrodzeń. Co się zmieni?

94% kandydatów do pracy przez brak widełek płacowych w ogłoszeniu rezygnuje z aplikowania, nawet jeśli oferta jest atrakcyjna dla rozwoju ich ścieżki kariery. Nadchodzi jawność wynagrodzeń. Co to oznacza? Czy podanie widełek płacowych w ogłoszeniach o pracę będzie obowiązkowe?

Lipiec 2025: jakie zmiany i ważne daty w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych?

Lipiec 2025 r. przyniósł ważne zmiany w prawie pracy i ubezpieczeń społecznych. Zmiany mają wpływ na sytuację pracowników, pracodawców, osób z niepełnosprawnościami, przedsiębiorców, osób bezrobotnych, stażystów i dla wielu innych grup. Wchodzi w życie sporo nowych przepisów - jedne są bardziej niszowe - bo dotyczące np. zatrudnienia w służbach, a drugie mniej, odnoszące się do wielu osób. Przypominamy też jakie są ważne terminy kadrowo-płacowe, które powinny być dochowane w lipcu 2025 r.

REKLAMA

Czy certyfikacja ISO nadal ma sens?

Zarządzanie jakością, zarządzanie środowiskowe, systemy zapewniania bezpieczeństwa i higieny pracy czy czystości mikrobiologicznej – nowoczesne organizacje, szczególnie te, działające globalnie, porządkują wewnętrzne procesy własnymi procedurami. Czy w tej sytuacji certyfikacja ISO nadal ma sens? – Bez wątpienia. I to nie tylko po to, żeby zwiększyć konkurencyjność i wiarygodność w oczach kontrahentów – przekonuje Katarzyna Petrusiewicz, ekspert CWS Workwear.

Najbardziej szanowane zawody 2025. B2B, outsourcing i praca tymczasowa wypierają umowę o pracę

Jakie zawody są obecnie najbardziej szanowane przez społeczeństwo? Na końcu listy znajdują się posłowie, europosłowie, samorządowcy, influencerzy i youtuberzy. Zmienia się idealna wizja pracy - B2B, outsourcing i praca tymczasowa wypierają umowę o pracę.

REKLAMA