Zwrot nienależnie pobranych świadczeń ZUS - nowy okres przedawnienia

W aktualnym stanie prawnym brak jest terminu, który ograniczałby ZUS w kwestii wydania decyzji zobowiązującej ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (np. zasiłków z ubezpieczenia społecznego). Na skutek zmiany przepisów ZUS będzie zobowiązany do wydawania decyzji nakazującej zwrócenie kwot niesłusznie otrzymanych należności nie później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który należność została pobrana. Nowe przepisy już obowiązują.

Osoba, która otrzymała nienależne świadczenie, jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 84 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej: ustawa systemowa). Należy jednak pamiętać, że ZUS w określonych przypadkach nie może żądać zwrócenia niesłusznie wypłaconych świadczeń za okresy dłuższe niż:

● ostatnie 12 miesięcy – jeżeli osoba pobierająca świadczenie zawiadomiła organ je wypłacający o zajściu okoliczności powodujących ustanie do niego prawa albo wstrzymanie jego wypłaty, a mimo to świadczenie było w dalszym ciągu wypłacane,
● 3 lata – w pozostałych przypadkach.

Polecamy produkt: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

Przepisy dotyczące okresu przedawnienia nienależnych świadczeń przed zmianą

Obecnie nie funkcjonuje żaden przepis przewidujący okres, po upływie którego ZUS nie mógłby zgłaszać roszczenia o zwrot na jego rzecz bezzasadnie pobranego świadczenia. Co prawda z art. 84 ust. 7 ustawy systemowej wynika, że należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń przedawniają się po upływie 10 lat, jednakże bieg tego terminu rozpoczyna się dopiero od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. W konsekwencji ZUS-u nie ogranicza żaden termin do wydania decyzji obligującej do zwrotu niesłusznie otrzymanych świadczeń.

Tę lukę w przepisach za niekonstytucyjną uznał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 5 lipca 2016 r., (sygn. akt P 131/ 15). Stwierdzono w nim, że w zakresie, w jakim art. 84 ust. 3 ustawy systemowej dopuszcza wydanie decyzji ustanawiającej nakaz zwrócenia nienależnie pobranego świadczenia, bez względu na upływ czasu od daty jego wypłaty, jest niezgodny z:

● art. 2 Konstytucji, stanowiącym, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej,
● art. 32 ust. 1 Konstytucji, który stwierdza, że wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.