Jak nie płacić ZUS?

Podleganie wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej

Zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230, dalej jako: ustawa) składki płacą generalnie podmioty działające jednoosobowo. Zgodnie z tym przepisem za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Istnieje utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, które potwierdza, że nawet samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej. Co więcej, wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega ubezpieczeniom społecznym, choćby spółka nie prowadziła działalności gospodarczej (art. 8 ust. 6 pkt 4 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 października 2023 r., I USK 176/23 oraz postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 września 2023 r., III USK 180/23). Sytuacja wygląda inaczej, gdy wspólników sp. z o.o. jest dwóch i to jest właśnie owy sposób na zgodne z prawem, nie płacenie składek ZUS.

Wspólnik dominujący sp. z o.o. nie zapłaci składek ZUS!

Wykluczone jest objęcie ubezpieczeniem pracowniczym wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy są jedynymi lub - z uwagi na posiadanie znaczącej liczby udziałów - niemal jedynymi udziałowcami. W takich przypadkach bowiem status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje „wchłonięty” przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Inaczej mówiąc, tam, gdzie status pracownika (wykonawcy pracy) zostaje zdominowany przez status właścicielski, nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wspólnika, który w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne. Jedyny wspólnik jest od pracodawcy (spółki z o.o.) niezależny ekonomicznie, gdyż - skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi w ramach majątku samego wspólnika - to nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, a nadto jako zgromadzenie wspólników dyktuje on sam sobie sposób działania. Nie sposób uznać za zatrudnienie pracownicze zatrudnienia dominującego wspólnika wtedy, gdy udział innych wspólników w kapitale zakładowym spółki jest tak mały, że pozostaje w istocie iluzoryczny, np. nie przekracza kilku procent.

Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością a ubezpieczenie społeczne

Jak wskazano wyżej w sprawie wspólników z drastycznie nierówną liczbą udziałów (np. 99 do 1 proc.) Sąd Najwyższy uznaje tego wspólnika z 1%, z niewielkim wkładem za iluzorycznego. W konsekwencji osoba z większościowymi udziałami musi płacić składki, tak jakby była jedynym wspólnikiem spółki z o.o.  Istnieje jednak taki wyrok SN, który wskazuje, że obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym podlega tylko jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z o.o., a nie większościowy udziałowiec, choćby był „niemal” jedyny. Jak bowiem stwierdził, z samego tylko faktu posiadania mniej niż 10 proc. kapitału zakładowego nie wynikają dla wspólnika spółki z o.o. tak istotne ograniczenia w uprawnieniach, by czyniły go nic nieznaczącym (zob. wyrok SN z 15 września 2021 r., sygn. akt I USKP 44/21). Zatem jak być powinno? Do SN trafiło takie zapytanie prawne: Czy wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów zapewniających mu możliwość swobodnego kształtowania treści uchwał na zgromadzeniu wspólników i podejmowania decyzji dotyczących działalności spółki podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych?