Zasady odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych

Obowiązująca od 17 maja br. ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych (dalej ustawa o odpowiedzialności majątkowej) wprowadza nowe regulacje dotyczące zasad odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych. Chodzi w tym przypadku o odpowiedzialność wobec Skarbu Państwa, a także jednostek samorządu terytorialnego lub innych podmiotów ponoszących odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej za działania lub zaniechania prowadzące do rażącego naruszenia prawa oraz zasady postępowania w przedmiocie takiej odpowiedzialności. Dotychczas zasady odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych regulowały różne przepisy, m.in. przepisy Kodeksu cywilnego (art. 415 i dalsze) oraz przepisy o odpowiedzialności pracowniczej Kodeksu pracy (dział V rozdział I, art. 114). Ponadto kwestie odpowiedzialności dyscyplinarnej urzędników w ujęciu kompleksowym normowały pragmatyki zawodowe, np. ustawa o służbie cywilnej.

Autopromocja

Kogo obejmuje ustawa

Regulacje ustawy o odpowiedzialności majątkowej mają zastosowanie wyłącznie do funkcjonariuszy publicznych. Zgodnie z jej postanowieniami, funkcjonariusz publiczny to osoba działająca w charakterze organu administracji publicznej lub z jego upoważnienia albo jako członek kolegialnego organu administracji publicznej lub osoba wykonująca w urzędzie organu administracji publicznej pracę w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej, biorąca udział w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez taki organ. A zatem jest to każdy pracownik zaangażowany w rozstrzygnięcie danej sprawy, np. pracownik, który z upoważnienia ministra podpisuje decyzję administracyjną (postanowienie). Ustawa ma bowiem zastosowanie do wszystkich osób zatrudnionych w organach administracji publicznej, które ze względu na posiadane uprawnienia wykonują władzę publiczną, dokonują wiążących rozstrzygnięć administracyjnych oraz mają wpływ na ich treść.

Ustawa o racjonalizacji zatrudnienia nie wejdzie w życie >>

Przez organ administracji publicznej należy rozumieć ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe i inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do rozstrzygania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnych (art. 5 § 2 pkt 3 Kodeksu postępowania administracyjnego).

Autopromocja

Wypadki przy pracy. Procedury i świadczenia

Sprawdź

Przykładowe grupy zawodowe, które podlegają ustawie o odpowiedzialności majątkowej, to:

• członkowie korpusu służby cywilnej (pracownicy i urzędnicy),
• pracownicy samorządowi, o których mowa w ustawie o pracownikach samorządowych, np. pracownicy urzędu gminy,
• pracownicy niektórych urzędów państwowych (ale nie m.in. Kancelarii Sejmu, Senatu czy Kancelarii Prezydenta RP),
• członkowie samorządowych kolegiów odwoławczych,
• pracownicy regionalnych izb obrachunkowych,
• pracownicy urzędów i izb skarbowych wydający decyzje podatkowe.

---

Zasady odpowiedzialności majątkowej

Aby funkcjonariusz publiczny poniósł odpowiedzialność za swoje działanie lub zaniechanie, muszą zostać spełnione łącznie trzy warunki:

• na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny (zgodnie z ustawą podmiot odpowiedzialny to Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub inny podmiot, który zgodnie z odrębnymi przepisami ponosi odpowiedzialność majątkową za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej) odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa,rażące naruszenie prawa zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego,
• rażące naruszenie prawa zostało stwierdzone, co oznacza, że m.in.:
  – wydano ostateczną decyzję stwierdzającą nieważność decyzji lub postanowienia (na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 lub art. 156 § 1 pkt 2 w związku z art. 126 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego);
  – wydano ostateczną decyzję stwierdzającą nieważność decyzji lub postanowienia (na podstawie art. 247 § 1 pkt 2 albo pkt 3 lub art. 247 § 1 pkt 2 albo pkt 3, w związku z art. 219 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa);
  – stwierdzono brak podstawy prawnej lub rażące naruszenia prawa (na podstawie art. 54 § 3 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi);
  – wydano prawomocny wyrok (na podstawie art. 145 § 1 pkt 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 156 § 1 pkt 2 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego) (art. 6 ustawy o odpowiedzialności majątkowej).

Przykłady wadliwych decyzji:

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

• wydanie decyzji o sytuacji prawnej osoby, która zmarła po wszczęciu postępowania,
• rozpatrzenie odwołania wniesionego z uchybieniem terminu,
• decyzję podjęto z urzędu, zamiast na wniosek strony,
• decyzja została podjęta na podstawie przepisów prawa, ale w odniesieniu do innego (nieuregulowanego w danych przepisach prawa) stanu faktycznego.

Postępowanie wyjaśniające

W terminie 14 dni od dnia wypłaty odszkodowania za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa kierownik podmiotu, który wypłacił odszkodowanie, składa do prokuratora okręgowego właściwego ze względu na siedzibę podmiotu odpowiedzialnego za szkodę (powstałą w wyniku wydania wadliwej decyzji) wniosek o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.

Obowiązek ubezpieczeń służb mundurowych >>

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

WAŻNE!

Kierownik jednostki, który nie wystąpi z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego do prokuratury, podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 3 lat.

Prokurator przeprowadza postępowanie wyjaśniające zmierzające do ustalenia przesłanek uzasadniających wytoczenie na rzecz podmiotu odpowiedzialnego za szkodę powództwa o odszkodowanie przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa. Jeżeli prokurator uzna, że zachodzą przesłanki uzasadniające wniesienie powództwa, w pierwszej kolejności, jeszcze przed wytoczeniem powództwa, wzywa funkcjonariusza na piśmie do dobrowolnego spełnienia świadczenia w terminie nie krótszym niż 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Wysokość odszkodowania nie może przewyższać kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia przysługującego funkcjonariuszowi publicznemu. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia określa się na dzień działania lub na koniec okresu zaniechania, które spowodowało rażące naruszenie prawa. W przypadku gdy wynagrodzenie może być określone w różnej wysokości, przyjmuje się wysokość najwyższą. Jeżeli natomiast ustalenie wynagrodzenia według powyższych zasad nie jest możliwe, wynagrodzenie przysługujące funkcjonariuszowi publicznemu określa się na dzień stwierdzenia rażącego naruszenia prawa, a jeżeli w tym dniu osobie odpowiedzialnej nie przysługuje już wynagrodzenie jako funkcjonariuszowi publicznemu, wynagrodzenie określa się na ostatni dzień, w którym ono przysługiwało.

Podstawa prawna:

• ustawa z 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz.U. Nr 34, poz. 173),
• art. 5 § 2 pkt 3 Kodeksu postępowania administracyjnego.