Przejęcie przez pracownika obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne

Do obowiązków pracodawcy jako płatnika należy zgłoszenie pracownika do ubezpieczeń społecznych (art. 36 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz obliczenie i przekazanie do ZUS należnych składek (art. 17 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Jednak pracodawca, który nie ma w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa, może zawrzeć z pracownikiem (zleceniobiorcą) umowę, na podstawie której pracownik (zleceniobiorca) przejmie obowiązki płatnika składek (art. 21 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 987/2009). Ubezpieczony staje się wówczas płatnikiem składek i sam dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych oraz oblicza i przekazuje do ZUS należne składki. Jednostką terenową ZUS dla takiego ubezpieczonego-płatnika jest oddział lub inspektorat ZUS właściwy ze względu na jego miejsce zamieszkania.

PRZYKŁAD

Pracownik mieszkający w Toruniu został zatrudniony przez francuską firmę, która nie ma w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa. Praca będzie wykonywana w Polsce i w Polsce pracownik będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym. Pracownik zawarł ze swoim pracodawcą umowę, na podstawie której zobowiązał się do przejęcia obowiązków płatnika składek. Pracownik musi zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i odprowadzać składki do Oddziału ZUS w Toruniu jako do jednostki terenowej ZUS właściwej ze względu na jego miejsce zamieszkania.

Zobacz również serwis: Składki na ubezpieczenie społeczne

Aby pracownik (zleceniobiorca) mógł wypełnić obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń, musi posiadać numer NIP (w przypadku braku, musi wystąpić do urzędu skarbowego o jego nadanie). W jednostce terenowej ZUS ubezpieczony składa następujące dokumenty:

• kopię umowy zawartej z zagranicznym podmiotem o przejęciu obowiązków płatnika,
• kopię decyzji o nadaniu NIP,
• ZUS ZUA lub ZUS ZZA oraz
• ZUS ZAA.

Formularz ZUS ZAA służy do podania aktualnego adresu podmiotu zagranicznego, z którym pracownik (zleceniobiorca) zawarł umowę o przejęcie obowiązków płatnika składek.

W dokumentach zgłoszeniowych jako dane identyfikacyjne płatnika (blok II) ubezpieczony podaje NIP, PESEL oraz swoje nazwisko i imię. Natomiast w bloku III „Dane identyfikacyjne osoby zgłaszanej do ubezpieczeń” wpisuje PESEL, nazwisko i imię oraz datę urodzenia oraz odpowiedni kod tytułu ubezpieczenia, tj.:

• 01 25 – pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, opłacający składki na własne ubezpieczenia,
• 01 26 – pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i z mocy przepisów szczególnych niepodlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu, opłacający składki na własne ubezpieczenia,
• 04 26 – osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług, opłacająca składki na własne ubezpieczenia,
• 04 28 – osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług, z mocy przepisów szczególnych niepodlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu, opłacająca składki na własne ubezpieczenia.

Polecamy również: Wzrost minimalnego wynagrodzenia a składki ZUS w 2014 roku

Wyrejestrowania z ubezpieczeń dokonuje ubezpieczony składając formularze:

• ZUS ZWPA – w celu wyrejestrowania się jako płatnik składek,
• ZUS ZWUA – w celu wyrejestrowania się jako osoba ubezpieczona.

Ubezpieczony-płatnik oprócz złożenia dokumentów zgłoszeniowych ma jednocześnie obowiązek składania za każdy miesiąc dokumentów rozliczeniowych:

• ZUS DRA – jeżeli w danym miesiącu nie wystąpiły przerwy w opłacaniu składek lub ubezpieczony nie uzyskał przychodu, należy wypełnić blok X oraz podać kod 4 (termin przysyłania deklaracji i raportów) w bloku I poz. 01,
• ZUS DRA, ZUS RCA (ZUS RZA), ZUS RSA – jeżeli w danym miesiącu wystąpiły przerwy w opłacaniu składek lub ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie po ustaniu tytułu do ubezpieczeń (nie należy wypełniać bloku X „Deklaracja dochodu” a w bloku I poz. 01 należy podać kod 3).

Pracownik przekazuje dokumenty rozliczeniowe i zgłoszeniowe w formie papierowej lub wydruku z aktualnego programu Płatnik. Natomiast składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne powinien opłacić do 15. dnia następnego miesiąca.

W przypadku pracodawców, którzy mają siedzibę lub przedstawicielstwo w Polsce oraz pracodawców spoza krajów UE, Norwegii, Liechtensteinu, Islandii lub Szwajcarii, którzy nie mają siedziby ani przedstawicielstwa w Polsce, pracownik (zleceniobiorca) nie ma możliwości przejęcia obowiązków płatnika.

PRZYKŁAD

Pracownik został zatrudniony przez szwajcarskiego pracodawcę, który ma swoje przedstawicielstwo we Wrocławiu. Praca będzie wykonywana w Polsce i pracownik będzie podlegał polskim ubezpieczeniom społecznym. Pracodawca ma przedstawicielstwo w Polsce, zatem nie może zawrzeć umowy o przejęciu przez pracownika obowiązków płatnika składek. Szwajcarski pracodawca jest w tej sytuacji zobowiązany do wypełniania obowiązków płatnika. Właściwą jednostką terenową ZUS do zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń i opłacania składek będzie Oddział ZUS we Wrocławiu, czyli jednostka właściwa ze względu na miejsce przedstawicielstwa szwajcarskiego pracodawcy.

PRZYKŁAD

Pracownik został zatrudniony przez amerykańskiego pracodawcę, który nie ma w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa. Pracownik będzie wykonywał pracę w Polsce i tu będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym. W przypadku wykonywania pracy tylko w Polsce dla amerykańskiego pracodawcy nie ma zastosowania unijne rozporządzenie (WE) nr 987/2009, dlatego nie ma możliwości przejęcia przez pracownika obowiązków płatnika. W związku z tym amerykański pracodawca jest zobowiązany do wypełniania obowiązków płatnika składek w Polsce. Jednostką terenową ZUS właściwą dla amerykańskiego pracodawcy będzie I Oddział ZUS w Warszawie, czyli jednostka odpowiednia dla zagranicznych pracodawców nieposiadających w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa.

Zadaj pytanie: Forum Kadry

Autopromocja

Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia

Sprawdź

Odpowiedzi na pytania Czytelników

Czy pracodawca może przenieść na swoich pracowników obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w wyniku podpisanego do układu zbiorowego pracy porozumienia z zakładowymi organizacjami związkowymi?

Nie. Pracodawca nie ma możliwości zawarcia takiego porozumienia. Postanowienia układu zbiorowego nie mogą być niezgodne z prawem, w tym z przepisami dotyczącymi finansowania składek na ubezpieczenia społeczne. Porozumienie do układu zbiorowego musi zostać zarejestrowane przez okręgowego inspektora pracy, a ten nie dokona rejestracji, jeśli postanowienia układu są sprzeczne z przepisami (art. 241¹¹ § 1 i § 4 Kodeksu pracy).

Podstawa prawna:

• art. 4 pkt 2 lit. a, art. 16 ust. 1, ust. 1b, ust. 2 i ust. 3, art. 17 ust. 1 i ust. 2, art. 36 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1717
• art. 240, art. 24111 § 1 i § 4, art. 24112 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1028
• art. 21 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – Dz.U. UE L Nr 284, str. 1; ost.zm. Dz.U. UE L z 2013 r., Nr 386, str. 27
• § 1, § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów – Dz.U. Nr 186, poz. 1444; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1101

Więcej przeczytasz w Monitorze Prawa Pracy i Ubezpieczeń >>>