Skutki odmowy wykonania przez pracownika polecenia pracodawcy

Jednym z najważniejszych obowiązków pracowniczych jest świadczenie pracy sumiennie i starannie oraz stosowanie się do poleceń przełożonych.

Pracownik jest zobowiązany wykonywać tylko takie polecenia pracodawcy, które spełniają łącznie 3 warunki:

• dotyczą umówionej pracy,
• nie są sprzeczne z przepisami prawa,
• nie są sprzeczne z umową o pracę.

Przykład

Kierownik jednostki służby zdrowia stwierdził, że w świetle konstytucyjnej zasady wolności sumienia i wyznania w jednostkach budżetowych nie może być jakichkolwiek emblematów religijnych (krzyży, obrazków itp.) i w związku z tym polecił jednemu z pracowników zdjęcie krzyża. Pracownik odmówił wykonania polecenia i w konsekwencji otrzymał wypowiedzenie stosunku pracy. Sąd przywrócił pracownika do pracy, uznając, że polecenie zdjęcia krzyża nie dotyczyło pracy (wyrok SN z 16 września 1990 r., I PRN 38/90).

Jedynie w przypadkach ściśle wskazanych w Kodeksie pracy pracownik będzie musiał wykonać także takie polecenia pracodawcy, które nie wynikają z zakresu jego obowiązków.

Obowiązek ten dotyczy sytuacji:

• powierzenia pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę na czas nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowych w razie wystąpienia uzasadnionych potrzeb pracodawcy,
• powierzenia pracownikowi innej odpowiedniej pracy w czasie przestoju.

Prawo do odmowy wykonania polecenia

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że pracownik nie musi stosować się do bezprawnych poleceń przełożonego, nawet jeśli dotyczyłyby one umówionej pracy. Pracownik nie może również bezkrytycznie wykonywać poleceń przełożonego, w szczególności jeśli w jego ocenie są one niezgodne z prawem (wyrok SN z 10 września 1997 r., I PKN 244/97).

Za polecenie niezgodne z prawem można uznać takie polecenie, które jest sprzeczne z przepisami powszechnie obowiązującymi. Taki przypadek reguluje wprost także Kodeks pracy w dziale dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy: pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest zobowiązany wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w bezpieczne miejsce. Do czasu usunięcia zagrożenia pracodawca nie może wydawać polecenia wznowienia pracy. Pracownik będzie mógł odmówić wykonania polecenia niezgodnego z warunkami wykonywania pracy bądź w ogóle niemożliwego do wykonania.