Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków przez pracodawcę

Zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy, pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia także wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Należy podkreślić, że w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Ponadto w razie rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.

Niestety pojęcie ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków nierzadko było źródłem sporów dotyczących właściwej interpretacji. Wiele wątpliwości w tej kwestii rozwiewa praktyka oraz orzecznictwo sądów. Otóż umożliwiają one określenie, które zachowania pracodawcy kwalifikują się jako ciężkie naruszenie obowiązków.

Umyślność i niedbalstwo

Przede wszystkim, aby zachowanie można było określić mianem ciężkiego naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika, konieczna jest wina umyślna lub rażące niedbalstwo pracodawcy. Naruszenie obowiązków w niewielkim stopniu lub też niezawinione przez pracodawcę nie będzie przesłanką do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Ponadto pracodawca musi się dopuścić pogwałcenia obowiązków o charakterze podstawowym np. dotyczących wypłaty wynagrodzenia czy też zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.

Jakie zachowania są ciężkim naruszeniem obowiązków?

Jako ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy, sądy kwalifikują m.in. takie zachowania jak:

• brak wypłaty wynagrodzenia lub jego nieterminowa wypłata,
• niedopuszczenie do umówionej pracy,
• naruszenie przepisów BHP,
• naruszenie przepisów o dobrach osobistych pracownika,
• naruszenie przepisów dotyczących czasu pracy.
• dyskryminacja w zatrudnieniu, nierówne traktowanie oraz mobbing.
• nieopłacanie składek na ZUS.

Poniżej, przedstawione i opisane w ramach przykładu, zostały jedne z najczęstszych naruszeń, które w ostatnich latach rozważane były przez Sąd Najwyższy.

Opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia

Nieterminowa wypłata wynagrodzenia jawi się jako jeden z najczęściej rozpatrywanych na gruncie orzecznictwa przykładów naruszenia obowiązku przez pracodawcę. Ogólnie rzecz ujmując, opóźnienia w wypłacie zgodnie z orzecznictwem sądów mogą stanowić ciężkie naruszenie obowiązków i być przesłanką do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, ale wcale nie muszą. Na przykład, w wyroku z dnia 18 maja 2017 r. (II PK 119/16) Sąd Najwyższy stwierdził, iż każda sprawa powinna być rozważana indywidualnie i „ocena „ciężkości” naruszenia przez pracodawcę terminowej wypłaty wynagrodzenia na rzecz pracownika zależy jednak, z jednej strony - od powtarzalności i uporczywości zachowania pracodawcy, z drugiej zaś - od stwierdzenia, czy wypłacenie wynagrodzenia nieterminowo stanowiło realne zagrożenie lub uszczerbek dla istotnego interesu pracownika.”  W związku z tym krótkotrwałe opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia (na przykład dwu lub trzydniowe) będzie wprawdzie naruszeniem obowiązków pracodawcy, niemniej jednak nie musi wcale przybrać postaci ciężkiej. W przypadku jednak otrzymywania przez pracownika nieterminowego lub niepełnego wynagrodzenia, gdy nie dysponuje on żadnymi oszczędnościami, również takie niewielkie opóźnienie zakwalifikować można jako ciężkie.