4-dniowy tydzień pracy [WYWIAD]

• 4-dniowy tydzień pracy w Polsce
• 4 dni pracy w tygodni a godziny pracy
• Wydajność pracowników pracujących 4 dni w tygodniu
• Prawo pracy a 4-dniowy system pracy
• 4-dniowy tydzień pracy a wynagrodzenie za pracę
• Skrócony tydzień pracy a zaangażowanie pracowników
• Przykłady 4-dniowego tygodnia pracy w Polsce
• 35-godzinny tydzień pracy zamiast 4-dniowego

O 4-dnowym tygodniu pracy redaktor Emilia Panufnik rozmawia z panią Magdą Pietkiewicz - twórczynią Enpulse, specjalistycznej platformy do pomiaru zaangażowania pracowników; prezesem zarządu Zmotywowani.pl, firmy doradzającej innym przedsiębiorcom w zakresie zaangażowania pracowników; z wykształcenia Inżynier Ochrony Środowiska, po studiach MBA z zakresu zarządzania biznesem na Oxford Brookes University.

4-dniowy tydzień pracy w Polsce

Redaktor Emilia Panufnik: 4-dniowy tydzień pracy jest obecnie stosowany przez niektóre firmy jako eksperyment albo jako benefit pracowniczy. Zacznijmy od podstawowego pytania – czy Pani zdaniem 4-dniowy tydzień pracy to dobry pomysł?

Pani Magda Pietkiewicz: Czy to dobry pomysł. Jest to bardzo trudne pytanie. Dobry pomysł z punktu widzenia pracownika, pracodawcy, rynku pracy?

Pracownik – myślę, że tutaj każdy z zainteresowanych postrzega takie rozwiązanie jako interesujące, a zwłaszcza pokolenie Z. Mamy dość wysoką liczbę godzin pracy, na tle Europy, a więc sądzę, że takie rozwiązanie zostałoby powitane bardzo optymistycznie.

Pracodawca – nie znając warunków „4 dniowego tygodnia”, trudno jest jednoznacznie określić słuszność tej idei. Redukcja godzin pracy przy jednoczesnym pozostawieniu tego samego poziomu wynagrodzenia to na pewno dla wielu branż dodatkowe koszty. Koszty płac, dodatkowej logistyki wynikającej np. z innego ułożenia grafików pracy, a także np. z konieczności zatrudnienia dodatkowych pracowników. Pomysłów jest wiele.

Rynek pracy - obecnie, notujemy zjawisko rekordowo niskiego bezrobocia. Z jednej strony to bardzo dobrze. Dla pracodawców jednak, to czynnik ograniczający dynamikę wzrostu, zwiększający koszty zatrudnienia (koszty rekrutacji, wakatów etc.). Od kilku lat w Polsce borykamy się z problemem pozyskiwania pracowników. Dotyczy to wielu branż. Skrócenie ustawowego czasu pracy, spowoduje dodatkową konieczność pozyskania do organizacji nowych kadr, co już w obecnym momencie stanowi wyzwanie dla działów personalnych. W kontrze do tego jest np. rynek niemiecki, gdzie funkcjonuje 40-godzinny tydzień pracy w trybie 6-dniowego tygodnia pracy.

4 dni pracy w tygodni a godziny pracy

Czy 4 dni pracy w tygodniu oznacza tyle samo godzin pracy, czy są odpowiednio pomniejszane?

W tej chwili mówimy o 4 dniowym tygodniu pracy, jednak nie zostało dokładnie sprecyzowane, jak sparametryzowany będą te dni. Z jednej strony, takie pojęcie można rozumieć jako 32 godziny pracy (8h dziennie), realizowane w cztery dni robocze (obniżenie ustawowego czasu pracy). Z drugiej np. czterdzieści godzin (obecny stan prawny) przez cztery dni robocze – czyli de facto 10 godzin każdego dnia. Jest jeszcze kolejna możliwość – 32 godziny, realizowane podczas 5-cio dniowego tygodnia pracy.

Wydajność pracowników pracujących 4 dni w tygodniu

Czy istnieją pomiary wydajności pracowników pracujących w 5-dniowym i 4-dniowym tygodniu pracy? Czy można to w jakiś wymierny sposób porównać?

W kontekście czterodniowego tygodnia, mówi się często o rozwiązaniu 100-80-100, czyli 100% wynagrodzenia, 80% czasu pracy, 100% wydajności. I skoro o wydajności mowa, to warto zastanowić się, jak postrzegamy „wydajność”.

Wydajność może być postrzegana jako wskaźnik efektywnego wykorzystania wszystkich zasobów organizacji. Może również odnosić się do ilości wytworzonych produktów lub usług przez jednego pracownika w jednostce czasu. Inny sposób patrzenia na wydajność to traktowanie jej jako produktu pracy, czyli ilości "n" produktów lub usług wytworzonych przez jednego pracownika w określonym czasie, zgodnie z przyjętą normą (np. 100% to 1 pracownik przez 40 godzin w systemie jednozmianowym). Dodatkowo, wydajność może być interpretowana jako efektywność, czyli maksymalizacja wykorzystania dostępnych zasobów.

Są branże/zawody, w których pomiar wydajności jest stosunkowo łatwy. Określamy np. normę godzinową produkcji bujanych koników i w łatwy sposób na koniec dnia zliczamy liczbę wytworzonych produktów.

Sprzedaż – określamy miesięczny cel sprzedażowy, który nasz zespół ma zrealizować i tak naprawdę czy wykona to w x czy y godzin jest rzeczą drugorzędną – rozliczamy efekt. Ale jak zmierzymy wydajność w kontekście pracy koncepcyjnej, kreatywnej? Czy np. możemy zwiększyć wydajność piekarza, gdzie znaczącą część jego pracy zależy od czasu pieczenia? Przykłady można mnożyć.

Prawo pracy a 4-dniowy system pracy

Czy na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów prawa pracy można stosować 4-dniowy tydzień pracy?

Jak najbardziej tak. Szczegóły stosowania takiego modelu to już indywidualne zapisy zastosowane w regulaminie pracy lub w innym dokumencie wewnętrznym organizacji. Kodeks pracy ogranicza liczbę dni w tygodniu, w które może być świadczona praca, do 5-ciu oraz dobowy czas pracy. Obniżenie do 4, przy zwiększeniu liczby godzin pracy dziennie do 10 jest jak najbardziej zgodne z obowiązującymi przepisami prawa pracy. Od dawna w niektórych przedsiębiorstwach obowiązuje „nienormowany czas pracy”, zlikwidowany został natomiast „zadaniowy czas pracy”.

Czy taka konstrukcja jak 4-dniowy tydzień pracy wymaga konkretnych zmian w Kodeksie pracy?

Wprowadzenie każdej zmiany na korzyść pracownika to indywidualna kwestia każdej organizacji. Wprowadzenie zmiany na poziomie ustawy to już cała ścieżka legislacyjna.

4-dniowy tydzień pracy a wynagrodzenie za pracę

Co wówczas z wynagrodzeniem pracownika pracującego jeden dzień krócej? Czy pozostaje niezmienione?

To zależy od kilku czynników. Najważniejszym z nich są zapisy w kodeksie pracy. Obecnie, tydzień pracy to 40 godzin. Zmiana zapisów może zarówno pozostawić aktualną liczbę godzin albo zmniejszyć ją np. do 32, wprowadzając zmianę z 5 na 4 dniowy tydzień pracy. Kolejnym czynnikiem jest zapis z ustawy o wysokości minimalnego wynagrodzenia w Polsce. To jaką ostateczna formę określi ustawodawca będzie determinowało, czy wynagrodzenie minimalne zmaleje, wzrośnie czy pozostanie na tym samym poziomie. Kolejna kwestia to pracownicy zarabiający więcej niż poziom minimalnego wynagrodzenia. Te kwestie, będą raczej określone przez podaż i popyt na rynku i będą stanowić indywidualny element negocjacji pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.

Skrócony tydzień pracy a zaangażowanie pracowników

Jak Pani zdaniem krótszy tydzień pracy wpływa na zaangażowanie pracowników?

To  zależy. Na pewno, dla dużej części, może działać pozytywnie. Co natomiast z tymi, którzy w krótszym czasie będą musieli zrobić „więcej”? Co z zawodami, dla których wprowadzi to większą trudność w zapewnieniu ciągłości pracy, takich jak branża opieki medycznej? Co z jednoosobowymi przedsiębiorcami, których często typowy dla „etatowców” czas pracy nie obowiązuje? Nie będą czuli się pokrzywdzeni? 

Czterodniowy tydzień pracy, może być najszybciej wprowadzany w tych obszarach, gdzie możemy automatyzować pracę. Już w tej chwili widzimy, że narzędzia związane ze sztuczną inteligencją stosowane są coraz częściej. Pracownik pracuje sprawniej, może więc robić te same zadania w krótszym czasie. 
Czterodniowy tydzień pracy to również rozwiązanie dla starzejących się społeczeństw. W tej chwili zastanawiamy się, jak zachęcić kadry do pozostania aktywnymi na rynku pracy mimo osiągnięcia wieku emerytalnego. Oczywiście, poza rozwiązaniem ustawowym, wydłużającym wiek emerytalny, powinniśmy stosować różne zachęty (najlepiej nie obciążając nimi jedynie pracodawców). W obecnej chwili jakość życia znacznie się zwiększyła. Jest duży odsetek osób w wieku emerytalnym, które mogłyby dalej pozostać aktywnymi zawodowo.

Przykłady 4-dniowego tygodnia pracy w Polsce

Czy spotkała się Pani z taką praktyką wśród polskich pracodawców? Jak ją oceniają?

To indywidualna sprawa, wynikająca z danej specyfiki pracy i branży. Są na rynku firmy technologiczne, które z powodzeniem stosują już od jakiegoś czasu taki model. Są również firmy, które z dużą obawą podchodzą do informacji o nawet małych zmianach w tym zakresie. Są to głównie firmy produkcyjne, logistyczne i dystrybucyjne, handlowe, przemysł ciężki i wszystkie te w których, każde zwiększenie kosztów pracy odnosi bezpośredni wpływ na rentowność. Pamiętajmy również, że wzrost kosztów pracy, to jeden z czynników napędzających inflację.

35-godzinny tydzień pracy zamiast 4-dniowego

Jak ocenia Pani rządową propozycję skrócenia tygodnia pracy o 5 godzin pracy, czyli z 40 godzin pracy w tygodniu do 35-godzinnego tygodnia pracy? Rząd nie utożsamia tego projektu ze skróceniem tygodnia pracy do 4 dni.

Ta propozycja jest ukierunkowana na poprawę dobrostanu pracowników, przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu i zwiększenie wydajności poprzez lepsze zarządzanie czasem. Projekt zakłada stopniowe wprowadzanie skróconego czasu, utrzymując jednocześnie dotychczasową wysokość wynagrodzeń, co świadczy o starannej reorganizacji pracy w Polsce. Planowane zmiany obejmowałyby różnorodne sektory, uwzględniając przy tym różne ustawy i przepisy dotyczące czasu pracy.

Z pewnością jest to interesujące społecznie. Nie mam jednak pewności czy jesteśmy na to gotowi gospodarczo i mentalnie. Myślę, że warto na początek, zanim zostaną wprowadzone zmiany, zadbać o właściwe wykorzystanie 40 godzinnego tygodnia pracy poprzez dobrą organizację, wykorzystanie urlopów, zadbanie o komunikację i atmosferę w pracy. Jeśli w tym zakresie nic się nie zmieni to krótszy tydzień pracy nadal będzie stresogenny i nie przyniesie to zakładanych korzyści. Oczywiście ogromna rola w tym zarządzających, ale nie należy zapominać, że kulturę organizacyjną budują wszyscy pracownicy, niezależnie od stanowiska.

Dziękuję za rozmowę.
Redaktor Emilia Panufnik