Czy pracownik może odmówić pracy w nadgodzinach

Pracownik, który odmawia pracodawcy wykonywania pracy po godzinach, naraża się na oskarżenie o naruszenie obowiązków pracowniczych i zwolnienie z pracy.

Problem czytelnika: Pracuję jako dostawca w sieci supermarketów. Praca polega głównie na prowadzeniu auta dostawczego i ciężkiej pracy fizycznej przy wnoszeniu zakupów do mieszkań klientów. Notorycznie brakuje nam pracowników, a ludzie robią szalone ilości nadgodzin. Czy przy ciągłym braku rąk do pracy pracodawca ma prawo zmuszać nas do codziennych nadgodzin?

Odpowiedź: Nadgodziny pracodawca może zlecić tylko pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę i wyłącznie w szczególnych przypadkach, a mianowicie, gdy trzeba usunąć awarię czy przeprowadzić akcje ratowniczą. Jednak może być to także podyktowane po prostu szczególnymi potrzebami pracodawcy, czyli potrzebami niecodziennymi, występującymi sytuacjach wyjątkowych. Zasadniczo uzasadnieniem powierzenia pracy nadliczbowej nie powinien być zatem normalny, stały wzrost zapotrzebowania na pracę w firmie, który jest związany ze zwiększeniem zakresu działalności przedsiębiorstwa. Na pewno więc nadgodziny nie mogą być wcześniej dokładnie planowane i wyliczane.

Polecamy: Urlopy wypoczynkowe Pytania i odpowiedzi

Jednak oceny, czy wystąpiły szczególne potrzeby uzasadniające powierzenie pracy nadliczbowej dokonuje zawsze pracodawca. Co więcej, ustawodawca nie przewidział bieżącej procedury kontrolnej i ocena, czy polecenie pracodawcy było zasadne, może dokonać tylko Państwowa Inspekcja Pracy w zakresie przestrzegania przepisów o czasie pracy.

Tylko wyjątkowo pracownik może odmówić pracodawcy pozostania w pracy po godzinach, a mianowicie, gdy narusza ono zasady współżycia społecznego (np. pracownik jest chory lub ma trudną sytuację rodzinną) lub gdy polecenie jest bezprawne, czyli jeśli zostało wydane osobom, wobec których obowiązuje zakaz bezwzględnego lub względnego zakazu pracy w godzinach nadliczbowych. Do grupy pracowników, których obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych należą pracownicy młodociani i kobiety w ciąży. Natomiast do pracowników, którzy mogą odmówić wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, choć nie muszą tego robić zaliczają się: rodzice wychowujący dzieci w wieku do lat 4, osoby niepełnosprawne oraz pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.