Okresowe badania lekarskie i utrata zdolności do pracy przez pracownika. Co potem?

• Obowiązkowe okresowe badania lekarskie
• Wypowiedzenie warunków pracy i płacy
• Ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym
• Wypowiedzenie umowy o pracę
• Niezdolność do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

Obowiązkowe okresowe badania lekarskie

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. To jedna z fundamentalnych zasad prawa pracy.

W celu stwierdzenia zdolności do pracy każdy pracownik musi co pewien czas przejść okresowe badania lekarskie, na które kieruje go pracodawca. Jeżeli podczas tych badań lekarz medycyny pracy stwierdzi brak przeciwwskazań, to pracownik nadal może być dopuszczany do świadczenia pracy. Co jednak w przypadku, gdy pracownik utraci zdolność do pracy określonej w umowie o pracę?

Wypowiedzenie warunków pracy i płacy

Jeżeli w wyniku okresowych badań lekarskich lekarz stwierdzi, że pracownik z powodów zdrowotnych nie może już świadczyć dotychczas wykonywanej pracy, pracodawca może zmienić rodzaj pracy określony w zawartej z pracownikiem umowie o pracę. Można tego dokonać za porozumieniem stron – gdy pracownik zgadza się na zmianę, lub w drodze wypowiedzenia zmieniającego – gdy pracownik nie wyraża zgody.

W ten sposób pracodawca może zmienić pracownikowi rodzaj pracy (na taką, którą pracownik może świadczyć) i wymiar czasu pracy (jeśli pracownik może wykonywać tylko część dotychczasowych obowiązków). Możliwa jest także zmiana miejsca pracy (na takie, w którym pracownik mógłby wykonywać pracę dopuszczalną ze względu na stan zdrowia). Przy czym zmiany te mogą się wiązać z obniżką wynagrodzenia pracownika.

Ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym

Pracodawca nie ma obowiązku proponować nowych warunków zatrudnienia pracownikowi, który utracił zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy. Jednak od tej zasady są wyjątki.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym, tj. pracownikowi w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Jednakże może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy takiemu pracownikowi, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy.

Wypowiedzenie umowy o pracę

Jeżeli w wyniku okresowych badań lekarskich stwierdzono u pracownika przeciwskazania do wykonywania dotychczas świadczonej pracy, wówczas pracodawca ma prawo wypowiedzieć mu umowę o pracę. Podczas wypowiedzenia, ze względu na przeciwskazania lekarskie, pracownik powinien być zwolniony z wykonywania pracy. Praca jest jednak możliwa, jeśli pracodawca powierzy mu wykonywanie innej pracy, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym, a lekarz medycyny pracy dopuści go do wykonywania tej pracy. W takim przypadku wynagrodzenie pracownika nie może zostać obniżone.

Co w sytuacji, gdy w trakcie okresu wypowiedzenia pracodawca nie może pracownikowi powierzyć innej pracy? Wówczas zwalnia go z obowiązku świadczenia pracy, ale mimo to musi wypłacać pracownikowi wynagrodzenie.

Niezdolność do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

Szczególne regulacje obowiązują w przypadku, gdy pracownik stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W takiej sytuacji pracodawca, na podstawie orzeczenia lekarskiego, przenosi pracownika do odpowiedniej pracy. Przeniesienie następuje w drodze polecenia służbowego i nie jest do tego potrzebne ani porozumienie stron, ani wypowiedzenie zmieniające.

Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy.