Prawa pracownika niepełnosprawnego w 2025
REKLAMA
REKLAMA
- Prawa pracownika niepełnosprawnego w 2025
- Niezbędne racjonalne usprawnienia dla osoby niepełnosprawnej
- Stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej z podstawowym zapleczem socjalnym
- Czy osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności może pracować 8 godzin?
- Czy osoba niepełnosprawna może w 2025 r. pracować mniej niż 7 godzin dziennie?
- Czy osoba niepełnosprawna może być zatrudniona w porze nocnej?
- Ile wynosi dodatkowa przerwa w pracy dla osoby niepełnosprawnej?
- Jak liczyć urlop osoby niepełnosprawnej w 2025?
- Zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia
- Pies w miejscu pracy
Prawa pracownika niepełnosprawnego w 2025
Jak co roku zmieniają się kwestie związane z uprawnieniami dla pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami ale i dla samych zatrudnionych. Wiele osób zadaje pytanie jakie są uprawnienia pracowników posiadających orzeczenie lekarskie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w 2025 r.? Dokonując analizy podstawowej ustawy w tej materii dokonujemy analizy najważniejszych praw pracownika niepełnosprawnego w 2025 r. I tak, ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U z 202 r. poz. 44) określa jakie są uprawnienia pracowników posiadających orzeczenie lekarskie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Do najważniejszych z nich zaliczamy uprawnienia w zakresie: zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, czasu pracy osoby niepełnosprawnej (w tym dodatkowej przerwy), dodatkowego urlopu wypoczynkowego.
Niezbędne racjonalne usprawnienia dla osoby niepełnosprawnej
Również w 2025 r. pracodawca jest obowiązany zapewnić niezbędne racjonalne usprawnienia dla osoby niepełnosprawnej:
- pozostającej z nim w stosunku pracy,
- uczestniczącej w procesie rekrutacji
- lub odbywającej szkolenie, staż, przygotowanie zawodowe albo praktyki zawodowe lub absolwenckie.
Niezbędne racjonalne usprawnienia polegają na przeprowadzeniu koniecznych w konkretnej sytuacji zmian lub dostosowań do szczególnych, zgłoszonych pracodawcy potrzeb wynikających z niepełnosprawności danej osoby, o ile przeprowadzenie takich zmian lub dostosowań nie skutkowałoby nałożeniem na pracodawcę nieproporcjonalnie wysokich obciążeń. Zgodnie ze stanowiskiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pojęcie „racjonalnych usprawnień” powinno być rozumiane szeroko (wyrok ETS z dnia 11 kwietnia 2013 r. sygn. C-335/11). Natomiast Sąd Najwyższy podkreślił, że przy ocenie czy dane rozwiązanie mieści się w zakresie tego pojęcia, powinno uwzględniać się całokształt okoliczności danej sprawy, w tym dobro osoby niepełnosprawnej, konieczność zagwarantowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz fakt, czy dane rozwiązanie nie skutkowałoby nałożeniem na pracodawcę nieproporcjonalnie wysokich obciążeń (wyrok SN z 12 listopada 2014 r., sygn. I PK 74/14).
Stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej z podstawowym zapleczem socjalnym
Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku (i została uznana za osobę niepełnosprawną), pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w okresie trzech miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania za osobę niepełnosprawną. Powyższego nie stosuje się, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było naruszenie przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracownika z jego winy lub jego stanu nietrzeźwości - udowodnione przez pracodawcę. Jak podkreśla Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 grudnia 2002 r., sygn. II UK 176/02, "Osobą zatrudnioną" w rozumieniu powyższego, co do której istnieje obowiązek pracodawcy wydzielenia lub zorganizowania dla niej odpowiedniego stanowiska pracy, jest pracownik, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, lecz z którym pracodawca nie rozwiązał stosunku pracy.
Czy osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności może pracować 8 godzin?
Tak, osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności, ale tylko w stopniu lekkim może pracować 8 godzin dzień. Wynika to z tego, ze w ustawie określono ogólnie, że czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Ale, uwaga! Co do pozostały stopni (dawnej grup) czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Przepisy dotyczące norm czasu pracy osób ze stwierdzoną niepełnosprawnością mają charakter semiimperatywny – są jednostronnie bezwzględnie obowiązujące, co oznacza, że czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do umiarkowanego czy znacznego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, nawet wówczas, gdy strony stosunku pracy uzgodniły w umowie dłuższy dobowy i tygodniowy czas pracy, gdy niepełnosprawny pracownik wyraził na to dobrowolnie zgodę w sposób wyraźny lub dorozumiany, albo gdy pracodawca narzucił niepełnosprawnemu pracownikowi normy czasu pracy przekraczające górną granicę. Oczywiście strony stosunku pracy mogą uzgodnić korzystniejsze dla niepełnosprawnego pracownika warunki zatrudnienia, nie mogą natomiast uzgodnić warunków mniej korzystanych – czyli w tym przypadku – dłuższych norm czasu pracy niż wynikające z bezwzględnie obowiązującego przepisu.
Czy osoba niepełnosprawna może w 2025 r. pracować mniej niż 7 godzin dziennie?
Tak, osoba może pracować krócej. Jak już zostało to wskazane wyżej pracodawca może wprowadzić korzystniejsza zasady nie przewidują to przepisy ustawy. Jednak oprócz tego istnieją też inne pragmatyki zawodowe i np. z art. 93 ust. 3 ustawy o działalności leczniczej wynika, że czas pracy pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami w przyjętym okresie rozliczeniowym nie może przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy. Jeżeli byłby to np. pracownik z orzeczonym lekkim stopniem (i jego czas pracy wynosi 8 godzin dziennie) to i tak stosuje się to korzystniejsze rozwiązanie z ustawy o działalności leczniczej i jego czas pracy wynosi 6 godzin zamiast 8.
Czy osoba niepełnosprawna może być zatrudniona w porze nocnej?
Generalnie, nie, osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniana w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Ustawa przewiduje jednak wyjątki. Określonych powyżej unormowań nie stosuje się do osób niepełnosprawnych zatrudnionych:
- przy pilnowaniu,
- które na swój wniosek, za zgodą lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarza sprawującego opiekę nad nimi, zrezygnowały z ochrony przewidzianej w przytoczonych przepisach ww. ustawy.
W razie gdyby pracodawca wbrew zakazowi zlecił pracownikowi niepełnosprawnemu wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych bądź w porze nocnej, należy przyjąć, że nie pozbawia to pracownika stosownych dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych czy porze nocnej. Sąd Najwyższy w wyroku z 6.07.2005 r. stwierdził, że ustalenie w umowie o pracę zawartej z pracownikiem niepełnosprawnym w stopniu umiarkowanym 8-godzinnego dnia pracy zamiast zgodnego z prawem 7-godzinnego oznacza, że za każdą przepracowaną ósmą godzinę ma on prawo do wynagrodzenia w wysokości 1/7 dziennego wynagrodzenia wynikającego z umowy i do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych . Podobne stanowisko zajął SN w wyroku z 3.08.2016 r., wskazując, że za ósmą godzinę pracy w ciągu doby niepełnosprawnemu pracownikowi należy się rekompensata z tytułu wykonywania obowiązków w nadgodzinach. Pracodawca nie może twierdzić, że nieprzestrzeganie ustawowego limitu czasu pracy może być dla nich korzystne i ma przeciwdziałać dyskryminacji.
Ile wynosi dodatkowa przerwa w pracy dla osoby niepełnosprawnej?
Osoba niepełnosprawna (nie istotne w jakim stopniu) ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek – czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. Jest to przerwa dodatkowa przysługująca pracownikowi niezależnie od przerwy 15 minutowej, przewidzianej w art. 134 Kodeksu pracy, uzależnionej od dobowego wymiaru czasu pracy pracownika.
Spółka XYZ. zatrudnia pracownika Jana W. z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, w niepełnym wymiarze czasu pracy, tj. na 3/4 etatu. Jan W. pracuje dobowo przez 5 godzin i 25 minut. Spółka XYZ. zapytała dział kadr czy w związku z tym należy mu się 15-minutowa przerwa w pracy zgodnie z art.134 KP, jeżeli nie pracuje dobowo co najmniej 6 godzin? W opisanej sprawie pracownikowi nie przysługuje 15-minutowa przerwa w pracy, o której mowa w art. 134 KP, ponieważ pracownik nie pracuje 6 godzin dziennie.
Jak liczyć urlop osoby niepełnosprawnej w 2025?
Również w 2025 r. osobie niepełnosprawnej przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy. Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Jak podkreśla w swoich wyjaśnieniach Państwowa Inspekcja Pracy: prawo to nabywane jest jednorazowo. Pracownik nabywa prawo do urlopu nawet jeżeli nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy (dotyczy to także świadczenia rehabilitacyjnego). Prawo do każdego kolejnego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa z dniem 1 stycznia następnego roku kalendarzowego. Pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy osoba niepełnosprawna nabywa w całości (czyli w wymiarze 10 dni roboczych) – nawet jeżeli uzyska do niego prawo, np. dopiero w grudniu danego roku. Wynika to z faktu, że zasada ustalania urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym określona w przepisach art. 1551 i 1552 ustawy Kodeks pracy, dotyczy tylko kolejnego urlopu wypoczynkowego. Urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.
Z wyroku Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 29 czerwca 2005 r., II PK 339/04, wynika, że prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu.
Zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia
Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Takie zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia przysługuje:
- w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku (na wniosek lekarza pod którego opieką znajduje się osoba);
- w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Wynagrodzenie za czas ww. zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Pies w miejscu pracy
Jak czytamy na stronie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, który odpowiada na pytanie: Czy osoba niepełnosprawna może przebywać wraz z psem asystującym w miejscu pracy?
"(…) przebywanie osoby niepełnosprawnej w miejscu jej pracy wraz z psem asystującym zależy od rodzaju miejsca tej pracy. Przepisy ustawy o rehabilitacji (…) wskazują, że osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym ma prawo wstępu do obiektów użyteczności publicznej, w szczególności: budynków i ich otoczenia przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym śródlądowym, świadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz innych ogólnodostępnych budynków przeznaczonych do wykonywania podobnych funkcji, w tym także budynków biurowych i socjalnych. Zakres powyższego przepisu nie obejmuje prawa wstępu do budynków stanowiących własność prywatną, które nie mieszczą się w ramach ww. kategorii.".
Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U z 202 r. poz. 44)
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat