14 podstawowych zasad prawa pracy na 2025 r. Musisz je znać jeżeli jesteś pracodawcą czy pracownikiem
REKLAMA
REKLAMA
14 podstawowych zasad prawa pracy na 2025 r. Zasady prawa pracy to ogólne wytyczne, które jednak nadają ton całemu prawu pracy. Każdy powinien je znać. Wyznaczają one ramy postępowania w stosunkach pracy. Stanowią wytyczne dla pracodawców ale i wskazówki dla pracowników. Pamiętaj: Ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi!
- ZASADA NR 1: Prawo do pracy - swoboda wybranej pracy 2025
- ZASADA NR 2: Prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracę 2025
- ZASADA NR 3: Prawo do godziwego wynagrodzenia 2025
- ZASADA NR 4: Swoboda nawiązania stosunku pracy 2025
- ZASADA NR 5: Poszanowanie dóbr osobistych 2025
- ZASADA NR 6: Zasada równości pracowników 2025
- ZASADA NR 7: Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu 2025
- ZASADA NR 8: Prawo do wypoczynku 2025
- ZASADA NR 9: Bezpieczeństwo i higiena pracy 2025
- ZASADA NR 10: Potrzeby socjalno-bytowe 2025
- ZASADA NR 11: Podnoszenie kwalifikacji 2025
- ZASADA NR 12: Uprzywilejowanie pracownika 2025
- ZASADA NR 13: Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych i organizacji pracodawców 2025
- ZASADA NR 14: Partycypacja pracownicza 2025
Podstawowe zasady prawa pracy, zostały określone w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm., dalej jako: KP). To właśnie tymi generalnymi wytycznymi, pewnymi wskazówkami interpretacyjnymi powinni kierować się pracodawcy przy zatrudnianiu pracowników a pracownicy przy świadczeniu pracy. Każdy powinien znać te zasady.
REKLAMA
REKLAMA
ZASADA NR 1: Prawo do pracy - swoboda wybranej pracy 2025
Generalnie wolność wyboru miejsca pracy oraz wolność wyboru i wykonywania zawodu zapewnia art. 65 ust. 1 Konstytucji RP. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy.
Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu. Takie ograniczenia i przesłanki do wykonywania zawodu są określone ustawowo i dotyczą np. zawodów zaufania publicznego, służb mundurowych, zawodów medycznych i innych wymagających specjalistycznej wiedzy.
Nie każdy może być sędzią, nawet jeżeli bardzo by chciał. Poniżej przesłanki, które trzeba spełnić:
Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto: 1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych, a także nie był prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe; 2) jest nieskazitelnego charakteru; 3) ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej; 4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego; 5) ukończył 29 lat; 6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski; 7) zajmując stanowisko asesora sądowego, pełnił obowiązki sędziego co najmniej przez trzy lata.
ZASADA NR 2: Prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracę 2025
Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę. Rok do roku wydawane są rozporządzenia, które określają minimalne wynagrodzenie za pracę oraz minimalną stawkę godzinową. Jeżeli pracodawca nie wypłaca minimalnego wynagrodzenia można zgłosić to do Państwowej Inspekcji Pracy czy też wnieść pozew do sądu pracy. Od stycznia 2025 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 4666 ł brutto.
REKLAMA
ZASADA NR 3: Prawo do godziwego wynagrodzenia 2025
Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wielu pracowników uważa jednak (i słusznie), że minimalne wynagrodzenie nie jest wynagrodzeniem godziwym. Wątpliwości nie rozwiewa orzecznictwo, które wskazuje, że wynagrodzenie godziwe to wynagrodzenie: należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji na dane stanowisko.
ZASADA NR 4: Swoboda nawiązania stosunku pracy 2025
Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Istotą tej zasady jest dobrowolność, obopólna zgoda pracownika i pracodawcy. To wolność podejmowania pracy przez pracownika, ale także swoboda doboru kandydatów do pracy przez pracodawcę. Oczywiście zasada ta odnosi się do swobody pracownika i pracodawcy w ukształtowaniu warunków pracy i płacy (z poszanowaniem minimalnych standardów). Warto pamiętać, że nie ma w prawie pracy zasady, która wskazywałaby na przymus pozostawania w stosunku pracy - owa swoboda odnosi się więc i do tego.
ZASADA NR 5: Poszanowanie dóbr osobistych 2025
Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Kodeks pracy nie definiuje pojęcia dóbr osobistych. Nie czyni tego również art. 23 KC., który zawiera przykładowy katalog dóbr osobistych. Stanowi on, że dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 2015 roku, II PK 207/14, dobra osobiste osoby zatrudnionej nie stanowią odrębnej kategorii prawnej, ale są uznawane za dobra osobiste powszechnego prawa cywilnego.
ZASADA NR 6: Zasada równości pracowników 2025
Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Równości w prawie nie można utożsamiać z równością w znaczeniu formalnym, czyli takim samym traktowaniu przez prawo wszystkich adresatów norm prawnych. Równość tę należy rozumieć w znaczeniu materialnym, ta zaś polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo. Warto wiedzieć, że równość nie oznacza identyczności czy jednakowego traktowania wszystkich.
ZASADA NR 7: Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu 2025
Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna.
ZASADA NR 8: Prawo do wypoczynku 2025
Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych. W szczególności pracownikowi przysługuje prawo do 11h dobowego nieprzerwanego odpoczynku i 35h tygodniowego nieprzerwanego odpoczynku. Pracownikowi przysługuje 26 dni urlopu wypoczynkowego jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
ZASADA NR 9: Bezpieczeństwo i higiena pracy 2025
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP
Pracodawca jest zobowiązany:
1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
5) uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
6) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
7) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
ZASADA NR 10: Potrzeby socjalno-bytowe 2025
Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników. Realizacja powyższego powinna być dostosowana do warunków i możliwości danego pracodawcy, co ważne pracownik nie może na jego podstawie domagać się konkretnych świadczeń socjalnych.
ZASADA NR 11: Podnoszenie kwalifikacji 2025
Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Powyższego obowiązku pracodawcy nie można traktować w ten sposób, że poszczególny pracownik może (ma prawo w znaczeniu posiadania roszczenia) domagać się od pracodawcy określonego udziału w podnoszeniu swoich kwalifikacji zawodowych. M. Nałęcz słusznie wskazuje, że: obowiązek podnoszenia kwalifikacji należy odróżnić od prawa pracownika do szkoleń. Pracownicze prawo do szkoleń należy do warunków pracy, a o sposobie jego realizacji pracodawca powinien informować pracownika w informacji o dodatkowych warunkach zatrudnienia (art. 29 § 3 lit. k KP), w szczególności pracodawca powinien informować o ogólnych zasadach swojej polityki szkoleniowej. Od 26.4.2023 r. przepisy Kodeksu pracy wyraźnie określają też obowiązki pracodawcy w zakresie finansowania szkoleń niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku (art. 9413 KP).
ZASADA NR 12: Uprzywilejowanie pracownika 2025
Tą zasadę należy interpretować niejako piętrowo i według hierarchii aktów prawnych. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia umów i aktów, o których mowa wyżej mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są nieważne. Zamiast takich postanowień stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy, a w razie braku takich przepisów - postanowienia te należy zastąpić odpowiednimi postanowieniami niemającymi charakteru dyskryminacyjnego.
ZASADA NR 13: Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych i organizacji pracodawców 2025
Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji. Osoby wykonujące pracę zarobkową mają prawo tworzyć i przystępować do związków zawodowych, organizować strajki, mediacje, arbitraż - generalnie dbać i chronić swoich praw i interesów pracowniczych. Pracodawcy zaś mają prawo tworzyć i przystępować do organizacji pracodawców.
ZASADA NR 14: Partycypacja pracownicza 2025
Pracownicy uczestniczą w zarządzaniu zakładem pracy w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach (np. w ramach ustawy o przedsiębiorstwach państwowych). Często mają z tego tytułu prawo do osiąganych zysków.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat
REKLAMA