Obowiązki pracodawcy wobec pracownicy w ciąży

Spis treści:

1. Ochrona przed zwalnianiem z pracy

2. Zakaz zatrudniania w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych

3. Podróż służbowa

4. Zwolnienie na badania lekarskie

5. Wykaz prac wzbronionych

1. Ochrona przed zwalnianiem z pracy

Pracownice w ciąży należą do grupy pracowników podlegających szczególnej ochronie przed zwolnieniem. Ochrona pracownic przed zwolnieniem dotyczy pracownic zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony oraz umowy o pracę na czas określony, z wyjątkiem umowy na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca. W przypadku, kiedy pracownica zatrudniona jest na podstawie umowy na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy lub na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która to umowa uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży umowa o pracę ulega przedłużeniu do dnia porodu. O tej zasadzie powinien pamiętać pracodawca, który zechce zwolnić pracownicę w ciąży, zatrudnioną na podstawie umowy terminowej. Zasady nie stosujemy w przypadku umów o pracę zawartych w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Pracodawca, który narusza zakaz zwalania pracownicy w ciąży musi się liczyć z negatywnymi konsekwencjami. Pracownica w ciąży bezprawnie zwolniona ma prawo do wniesienia pozwu. W pozwie może domagać się przywrócenia do pracy lub zapłaty odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.

Zobacz serwis: Ochrona przed wypowiedzeniem

Pracodawca w określonych sytuacjach będzie miał możliwość zwolnienia pracownicy w ciąży, pomimo zakazu. Dotyczy to:

• zwolnienia dyscyplinarnego – pracodawca może zwolnić dyscyplinarnie pracownice, jeśli zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy. Reprezentująca pracownicę w ciąży zakładowa organizacja związkowa musi wyrazić zgodę na rozwiązanie z pracownicą umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym;
• upadłości lub likwidacji pracodawcy – wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną pracownicą jest możliwe w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca powinien zapewnić pracownicy do czasu rozwiązania umowy inne zatrudnienie, odpowiednie ze względu na jej kwalifikacje i stan ciąży. Jeśli nie może tego uczynić, pracownicy przysługuje do dnia porodu zasiłek równy zasiłkowi macierzyńskiemu.

2. Zakaz zatrudniania w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych

Pracodawca nie może skierować kobiety w ciąży do pracy w godzinach nocnych. Od momentu kiedy pracodawca otrzyma od pracownicy informację o tym, że jest w ciąży, natychmiast musi podjąć stosowne działania. Pracodawca musi tak zmienić rozkład pracy przyszłej matki, aby swoją pracę mogła wykonywać tylko w dzień. W przypadku, kiedy jest to niemożliwe lub bezcelowe pracodawca musi przenieść pracownicę w ciąży do innej pracy, która nie jest wykonywana w porze nocnej. Jeśli pracodawca nie ma możliwości przeniesienia pracownicy do pracy w dzień, musi zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy.

Zakazana jest praca kobiet w ciąży w godzinach nadliczbowych. Naruszenie takiego zakazu przez pracodawcę stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Pracodawca nie może zatrudnić pracownicy w ciąży nawet za zgodą pracownicy. Jeśli pracownica wyrazi zgodę na pozostawanie w pracy po godzinach, jej zgoda nie będzie skuteczna. Odmowa wykonywania tego rodzaju pracy nie może pociągać dla pracownicy żadnych negatywnych skutków.

Zobacz: Okresy wypowiedzenia

Kobieta w ciąży nie może pracować dłużej niż 8 godzin. Pracodawca będzie zmuszony odpowiednio zmienić pracownicy godziny pracy. Jeżeli jest to niemożliwe, musi przenieść ją na inne stanowisko. Jeśli i to jest niemożliwe, pracodawca musi zwolnić pracownicę w ciąży z obowiązku świadczenia pracy z prawem do zachowania dotychczasowego wynagrodzenia.

3. Podróż służbowa

Pracownicy w ciąży nie można bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy. Zakaz ma charakter względny, ponieważ pracownica może zostać delegowana, jeżeli wyrazi na to zgodę.
Delegowanie poza stałe miejsce zatrudnienia oznacza nie tylko delegowanie do innej miejscowości, ale także delegowanie do innego miejsca wykonywania obowiązków pracowniczych położonego w tej samej miejscowości.

Zobacz: Rozwiązanie bez wypowiedzenia

4. Zwolnienie na badania lekarskie

Pracodawca ma obowiązek udzielać ciężarnej pracownicy zwolnień od pracy na czas wykonania zleconych przez lekarza badań, jeżeli można je wykonać tylko w godzinach pracy. Korzystając z takiego zwolnienia, pracownica w ciąży zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Pracownicom w ciąży przysługują płatne zwolnienia od pracy, jeżeli spełnione są następujące warunki:

• badania są zalecone przez lekarza,
• badania pozostają w związku z ciążą,
• badania nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy.

5. Wykaz prac wzbronionych

Pracownicy w ciąży nie można zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Do prac szczególnie uciążliwych zaliczymy:

• prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym w tym prace w środowisku, w którym występują nagłe zmiany temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15O C,
• prace w warunkach narażenia na hałas, prace w warunkach narażenia na hałas infradźwiękowy, prace w warunkach narażenia na hałas ultradźwiękowy,
• prace w zasięgu pól elektromagnetycznych o natężeniach przekraczających wartości dla strefy bezpiecznej,
• prace w środowisku, w którym występuje przekroczenie 1/4 wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń promieniowania nadfioletowego, 
• prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące określonych w przepisach prawa atomowego,
• prace przy obsłudze monitorów ekranowych - powyżej 4 godzin na dobę,
• praca na wysokości - poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi stałymi podwyższeniami, posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem (bez potrzeby stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem), oraz wchodzenie i schodzenie po drabinach i klamrach,
• prace w wykopach oraz w zbiornikach otwartych,
• prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu, w tym prace nurków oraz wszystkie prace w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia,
• prace stwarzające ryzyko zakażenia: wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałeczką listeriozy, toksoplazmozą,
• prace przy obsłudze zwierząt dotkniętych chorobami zakaźnymi i inwazyjnymi,
• prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym,
• prace w wymuszonym rytmie pracy (na przykład na taśmie),
• prace wewnątrz zbiorników i kanałów,
• prace stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego, np. gaszenie pożarów, udział w akcjach ratownictwa chemicznego, usuwanie skutków awarii, prace z materiałami wybuchowymi, prace przy uboju zwierząt hodowlanych oraz obsłudze rozpłodników.

Zobacz: Świadectwo pracy

Jeżeli pracodawca zatrudnia kobietę na stanowisku pracy stwarzającym zagrożenie dla zdrowia lub życia, pracodawca jest zobowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem wynagrodzenia.