Uchylenie lub zmiana prawomocnej decyzji ZUS i KRUS - nowe zasady

Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, będąca inicjatywą ustawodawczą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, ma na celu uwzględnienie wskazówek zawartych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt K 5/11. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny przepis utracił moc obowiązującą z dniem 8 marca 2012 r.

Polecamy książkę: Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych 2017 Komentarz

Art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowił, iż przepis art. 114 ust. 1 ww. ustawy (prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość) stosuje się odpowiednio, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji okaże się, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości. Odpowiednie stosowanie dotyczyło możliwości wznowienia postępowania przed organem rentowym i wzruszenia prawomocnej decyzji przyznającej prawo do emerytury bądź renty lub określającej ich wysokość. W praktyce ugruntowało się stanowisko, że regulacja ta umożliwia wznowienie postępowania i wzruszenie prawomocnej decyzji także wówczas, gdy organ inaczej oceni uprzednio przedłożone dowody albo inaczej zaklasyfikuje fakty, które wcześniej uznał za uzasadniające przyznanie określonego świadczenia. Tym samym stanowił on podstawę zmiany (uchylenia) również decyzji korzystnych dla świadczeniobiorców, co de facto oznaczało niestabilność decyzji wydawanych przez organy rentowe.

Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw wprowadza, na wzór art. 145 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, katalog sytuacji, w których możliwe będzie wzruszenie prawomocnych decyzji organu rentowego ustalających prawo do świadczeń lub ich wysokość. Ponadto, wprowadza cezurę czasową, ograniczającą możliwość wzruszenia ww. decyzji (obecnie decyzje mogą być wzruszone przez organ rentowy w każdym czasie).