Świadczenie urlopowe 2023. Ile dostanie pracownik w firmie prywatnej a ile nauczyciel?

Dwa różne świadczenia urlopowe

Należy przede wszystkim wskazać, iż w polskim porządku prawnym mamy do czynienia z dwoma typami świadczenia urlopowego. Te, które przysługują nauczycielom mają inną podstawę i różnią się w niektórych założeniach od dodatku, który może otrzymać osoba zatrudniona w prywatnym zakładzie pracy, w którym nie utworzono zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. 

Świadczenie urlopowe w firmach, które nie tworzą ZFŚS

Pracodawcy zatrudniający na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 50 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty) mogą tworzyć:

• zakładowy fundusz świadczeń socjalnych albo 
• wypłacać świadczenie urlopowe.

Jeśli zakład pracy postanowi nie wypłacać dodatkowych środków urlopowych, powinien poinformować o tym swoich pracowników w sposób zwyczajowo przyjęty w zakładzie pracy do końca stycznia każdego roku. 

Dodatek (zwany potocznie świadczeniem urlopowym), który przysługuje pracownikom prywatnego sektora, znacznie różni się w swoich założeniach. Wypłaca się go najpóźniej w ostatnim dniu przed dniem rozpoczęcia przez pracownika urlopu wypoczynkowego. 

Zgodnie z art. 3 ustawy z 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, fundusz ten tworzy się, jeśli w dniu 1 stycznia danego roku w zakładzie pracy zatrudnionych jest co najmniej 50 pracowników na pełnym etacie. Może on także powstać na skutek złożenia wniosku przez zakładową organizację związkową u pracodawcy zatrudniającego od 20 do 50 pracowników. W „mikro” zakładach pracy, w którym na pełny etat jest zatrudnione mniej niż 50 osób, istnieją dwie możliwości – utworzenie z własnej inicjatywy funduszu bądź wypłacanie świadczenia urlopowego, które jest przedmiotem niniejszych rozważań. W tym przypadku wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego. 

Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o ZFŚS „wysokość odpisu podstawowego (…) wynosi na jednego zatrudnionego (…) 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą”. 

Podstawą ustalenia odpisów w bieżącym roku, na mocy zmian od 1 lipca 2023 roku,  jest kwota 5104,90 zł (przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2021 roku – na skutek „odmrażania” podstawy naliczenia ZFŚS). 

Zatem odpis podstawowy na 1 pracownika zatrudnionego w standardowych warunkach pracy wynosi 1914,34 zł. Są grupy zawodowe, u których wskaźnik ten jest obliczany w inny sposób:

• młodociani podczas pierwszego roku nauki (5%), 
• młodociani w trakcie drugiego roku nauki (6%), 
• młodociani w trzecim roku nauki (7%) oraz 
• wykonujący pracę o szczególnym charakterze oraz w szczególnych warunkach (50%). 

Odpowiedniemu zwiększeniu ulega wskaźnik w przypadku pracowników z niepełnosprawnościami, emerytów oraz rencistów. Wysokość świadczenia urlopowego dla pracownika ustala się proporcjonalnie do jego wymiaru pracy.

Świadczenie urlopowe dla nauczycieli

W odniesieniu do świadczenia dla nauczycieli, zgodnie z art. 53 Karty Nauczyciela, do końca sierpnia każdego roku wypłacane jest świadczenie urlopowe w wysokości równej wartości odpisu podstawowego, czyli w kwocie 1914,34 zł. 

Należy zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2022 roku 
w sprawie o sygn. akt III PZP 3/21, w której Sąd orzekł, że „podstawę ustalenia wysokości odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w odniesieniu do nauczycieli będących emerytami, rencistami albo nauczycielami pobierającymi nauczycielskie świadczenia kompensacyjne jest suma tych świadczeń pobieranych przez nich w ciągu roku”. 

Z kolei w stosunku do „czynnie” wykonujących zawód nauczycieli, odpis podstawowy jest ustalony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia w danym roku szkolnym. 

Wysokość odpisu określa się zgodnie z ustawą o ZFŚS. Kluczowy jest w tym przypadku wymiar czasu pracy określony w umowie bądź akcie mianowania. Należy podkreślić, iż świadczenie „urlopowe” dla nauczycieli jest wypłacane niezależnie od tego, czy nauczyciel rzeczywiście planuje w danym roku wypoczynek. Pracodawca wypłaca zatem świadczenie, które do urlopu odnosi się de facto jedynie w swojej nazwie, a ponadto nie może uchylić się od jego uiszczenia.

dr Katarzyna Kalata, radca prawny Kancelaria Kalata, założycielka HR LEX 
Paulina Bartnikowska, Junior Associate w Kancelarii Kalata