Jak prawidłowo zaplanować dyżur pracownika

Dyżur to pozostawanie przez pracownika poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do jej wykonywania. Może być on pełniony w zakładzie pracy lub w innymi miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, w szczególności w domu pracownika (art. 151⁵ § 1 i 3 k.p.).

Co do zasady czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy. Wyjątek w tym zakresie stanowi sytuacja, w której podczas dyżuru pracownik wykonywał pracę. W takim przypadku czas efektywnej pracy jest pracą w godzinach nadliczbowych (wyrok SN z 31 stycznia 1978 r., I PRN 147/77).

Ogólnopolski Klub Kadrowego: Zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych 2012 >>

Niezależnie jednak od tego, czy pracownik w czasie dyżuru wykonywał pracę czy nie, dyżur powinien być tak zaplanowany, aby nie naruszał prawa pracownika do odpoczynku zarówno dobowego, tj. 11-godzinnego, jak i tygodniowego, tj. 35-godzinnego, obejmującego 11-godzinny odpoczynek dobowy (art. 151⁵ § 2 zdanie drugie k.p.). Kwestia ta powoduje w praktyce wiele problemów, szczególnie przy dyżurach pełnionych „pod telefonem” lub w godzinach nocnych, jak również przy dyżurach zlecanych pracownikom zatrudnionym w innych systemach niż podstawowy system czasu pracy.

Długość dyżuru

Aby prawidłowo stosować instytucję dyżuru pracowniczego, należy w pierwszej kolejności ustalić jego dopuszczalny czas trwania w odniesieniu do konkretnych pracowników.

Przepisy prawa pracy nie określają wprost maksymalnego czasu dyżuru. Jednak czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do dobowego i tygodniowego odpoczynku, tzn. czas pracy pracownika i czas dyżuru nie mogą przekraczać łącznie 13 godzin (24-godzinna doba pracownicza minus 11 godzin odpoczynku dobowego).

W konsekwencji długość dyżuru będzie zależała od wymiaru czasu pracy pracownika w danym dniu i może ulegać zmianie przede wszystkim w zależności od tego, czy dzień, w którym dyżur jest pełniony, jest dniem pracy pracownika czy dniem wolnym.

Przykład

Pracownik pracuje w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.00. Pracownik może więc pełnić dyżur od poniedziałku do piątku w godzinach 16.00 do 21.00 (po 5 godzin), w sobotę zaś (dniu wolnym) w godzinach od 8.00 do 21.00 (13 godzin). Godziny od 21.00 do 8.00 od poniedziałku do piątku stanowią okres dobowego odpoczynku, a od 21.00 w sobotę do 8.00 w poniedziałek – okres tygodniowego odpoczynku. W tych godzinach zlecenie dyżuru jest nielegalne.