Jak najkorzystniej rozwiązać umowę bezterminową

Praktyka pokazuje, że najbardziej pożądanym przez pracodawców sposobem zakończenia stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy bezterminowej jest zawarcie z pracownikiem porozumienia o rozwiązaniu tej umowy, ponieważ pracownikowi co do zasady nie przysługuje prawo odwołania się od takiego porozumienia do sądu pracy. Natomiast niechętnie pracodawcy korzystają z rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, co jest podyktowane wymaganiami stawianymi pracodawcy przy takim sposobie rozstania się z pracownikiem. Należy przy tym podkreślić, że w praktyce każdy przypadek rozwiązania bezterminowej umowy o pracę należy starannie rozważyć w kontekście okoliczności danej sprawy. Z każdym bowiem sposobem zakończenia stosunku pracy wiążą się kwestie praktyczne, które mogą powodować określone skutki prawne dla pracodawcy i pracownika.

Autopromocja

Porozumienie stron

Porozumienie stron jest najmniej „kłopotliwym” sposobem zakończenia stosunku pracy. Co więcej, Kodeks pracy nie zawiera w tym zakresie szczegółowych regulacji, ale na podstawie art. 300 k.p. znajdą tu zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego.

Czytaj także: Wypowiedzenie umowy - uprawnienia pracodawcy >>

Porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę powinno być zawarte w formie pisemnej. Wynika to nie tylko z przyczyn czysto praktycznych (jako dowód zawarcia przez pracodawcę i pracownika takiego porozumienia), ale przede wszystkim z treści przepisu, zgodnie z którym, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron powinno być stwierdzone pismem (art. 77 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Nie wyklucza się jednak konkludentego rozwiązania umowy o pracę w tym trybie (por. wyrok SN z 20 sierpnia 1997 r., I PKN 232/97). Choć przywołane orzeczenie dotyczy literalnie umowy terminowej, to tę zasadę stosuje się też do umowy bezterminowej.

Autopromocja

Wypadki przy pracy. Procedury i świadczenia

Sprawdź

Żaden przepis prawa nie określa treści porozumienia, ale elementem koniecznym będą jednak oświadczenia obu stron co do rozwiązania umowy o pracę. W pozostałym zakresie strony umowy bezterminowej mają swobodę co do ukształtowania treści porozumienia.

W praktyce w umowach bezterminowych najczęściej są spotykane postanowienia dotyczące:

• dodatkowej odprawy wypłacanej pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy,
• wykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu wypoczynkowego,
• wypłaty ekwiwalentu pieniężnego.

W treści porozumień są zamieszczane również postanowienia – wymagające osobnego komentarza – odnoszące się do:

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

• przyczyny rozwiązania umowy o pracę. W tym zakresie zwyczajowo wskazuje się, czy rozwiązanie umowy o pracę następuje z przyczyn określonych w art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych (czyli z przyczyn niedotyczących pracowników) czy też z innych przyczyn. Celem wskazania przyczyny jest potwierdzenie przez strony porozumienia, że rozwiązanie umowy bezterminowej stwarza po stronie pracodawcy obowiązek wypłaty odprawy (przewidzianej w art. 8 ww. ustawy) lub brak takiego obowiązku. W praktyce wielokrotnie w porozumieniu wskazuje się dla pozoru, że rozwiązanie umowy o pracę następuje z przyczyn innych niż niedotyczące pracownika (czego wynikiem jest zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłaty odprawy). Należy jednak podkreślić, że tego rodzaju pozorne postanowienia są wobec pracownika bezskuteczne (a więc pracownik może w dalszym ciągu domagać się wypłaty odprawy), jeśli stan faktyczny sprawy jest w rzeczywistości inny, niż wynika to z treści postanowienia,
• zrzeczenia się przez pracownika wszelkich roszczeń wobec pracodawcy. Takie postanowienia w większości przypadków są bezskuteczne wobec pracownika. Wynika to z tego, że są nimi przede wszystkim roszczenia o wypłatę wynagrodzenia za pracę, a tych pracownik nie może się zrzec.

Wypowiedzenie

Forma, treść i długość okresów wypowiedzenia, a także oświadczenia o wypowiedzeniu bezterminowej umowy o pracę zostały uregulowane w Kodeksie pracy. Ponadto przepisy prawa pracy regulują kwestię dopuszczalności wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony.

Warto podkreślić, że niezachowanie przez pracodawcę któregokolwiek z warunków wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony nie powoduje jego nieważności, a jedynie jest wadliwe (co w praktyce budzi wciąż wiele wątpliwości wśród pracodawców). Oznacza to, że nawet jeśli dokonane wypowiedzenie okaże się niezgodne z przepisami prawa pracy, to i tak wywoła skutek w postaci rozwiązania umowy o pracę. Potwierdzał to wielokrotnie Sąd Najwyższy, uznając m.in. że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy przesłane do pracownika faksem lub niezawierające przyczyny rozwiązania umowy o pracę jest skuteczne, choć otwiera pracownikowi drogę do dochodzenia roszczeń określonych w art. 45 § 1 k.p. (por. uchwała SN z 2 października 2002 r., III PZP 17/02).

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Bez wypowiedzenia

W przypadku rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony bez zachowania okresu wypowiedzenia zastosowanie znajdą te same zasady co w przypadku rozwiązania tego rodzaju umowy o pracę za wypowiedzeniem. Przy czym dodatkowym elementem jest tutaj wymóg zachowania terminu, w którym rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest dopuszczalne. Rozwiązanie umowy o pracę nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania odpowiednio przez pracodawcę lub pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Czytaj także: Doręczenie pracownikowi pisma o rozwiązaniu umowy o pracę >>

Kluczowym problemem praktycznym przy rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia jest kwestia liczenia 1-miesięcznego terminu. Jednak pewne zasady z tym związane zostały sformułowane przez Sąd Najwyższy, który twierdzi, że 1-miesięczny termin zaczyna biec od dnia, w którym wiadomość o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę została powzięta przez osobę upoważnioną do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy (por. wyrok z 5 listopada 2003 r. I PK 446/02). Jednak wiadomość ta musi obejmować w dostatecznym stopniu wiarygodne informacje uzasadniające przekonanie pracodawcy, że pracownik dopuścił się czynu nagannego w stopniu usprawiedliwiającym niezwłoczne rozwiązanie umowy o pracę (por. wyrok SN z 21 października 1999 r., I PKN 318/99).

Niezachowanie przez pracodawcę 1-miesięcznego terminu również nie powoduje nieważności dokonanego rozwiązania, a jedynie jego wadliwość formalną.

Podstawa prawna:

• art. 30, art. 36, 36¹, 38–39, art. 45 § 1, art. 52 § 2, art. 55 § 2, art. 84, 177, 300 Kodeksu pracy,
• art. 77 § 2 Kodeksu cywilnego,
• art. 8 i art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 20 sierpnia 1997 r. (I PKN 232/97, OSNP 1998/10/306),
• wyrok SN z 21 października 1999 r. (I PKN 318/99, OSNP 2001/5/155),
• wyrok SN z 5 listopada 2003 r. (I PK 446/02, „Wokanda” 2004/7–8/42),
• uchwała SN z 2 października 2002 r. (III PZP 17/02, OSNP-wkł, 2002/20/1).