Nadgodziny w ruchomym czasie pracy

Ruchomy czas pracy polega najczęściej na tym, że pracownik rozpoczyna pracę w pewnym przedziale czasowym, a godzina zakończenia pracy przypada na 8 godzin po jej rozpoczęciu.

PRZYKŁAD
Pracownicy rozpoczynają pracę pomiędzy godz. 8.00 a 10.00, kończą pracę po upływie 8 godzin od chwili rozpoczęcia pracy. Pracodawca nie wskazuje tutaj sztywnych godzin rozpoczynania i kończenia pracy – stworzone zostały pewne „widełki” w tym zakresie. Po stronie pracowników leży decyzja o godzinie rozpoczęcia pracy.

Pojęcie doby pracowniczej a nadgodziny

Do celów rozliczania czasu pracy pracownika, przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 k.p.).

Przykładowo doba „robocza” pracownika, który zaczyna pracę o 6.00, kończy się o godz. 6.00 kolejnego dnia. W tym przedziale musimy dokonać rozliczenia zarówno dobowej normy czasu pracy, jak i minimalnego wypoczynku dobowego.

Ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych >>

Przy ruchomym czasie pracy w tym miejscu powstaje problem. Jeżeli pracownicy sami decydują, o której godzinie rozpoczynają pracę (np. w przedziale 8.00 – 10.00), to mogą występować – i często występują – sytuacje, w których następnego dnia zaczynają pracę jeszcze w poprzedniej dobie roboczej.

PRZYKŁAD
Pracownik w poniedziałek zaczął pracę o godz. 9.00 i pracował przez 8 godzin, we wtorek zaś rozpoczął pracę o godz. 8.00. W tej sytuacji we wtorek przez pierwszą godzinę świadczy pracę jeszcze w dobie rozpoczętej w poniedziałek wraz z godziną rozpoczęcia pracy w tym dniu.

Rozliczenie tego czasu jest kłopotliwe, gdyż pracodawcy nie wiedzą, czy nie traktować go jako pracy w godzinach nadliczbowych.

W zakresie wskazanym w przykładzie wypowiedział się Departament Prawny GIP (pismo GPP-302-4560-569/08/PE z 29 lipca 2008 r.). GIP wskazał, że w takich sytuacjach, pomimo wykonywania pracy – opierając się na naszym powyższym przykładzie – w dobie poniedziałkowej przez 9 godzin nie dochodzi do powstania nadgodzin z powodu przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Na tym opiera się sens rozwiązania, jakim jest ruchomy rozkład czasu pracy, w którym to sam pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia i zakończenia pracy. Pracownik pracuje w ramach indywidualnego rozkładu czasu pracy (art. 142 k.p.) i nie można mówić o świadczeniu pracy w godzinach nadliczbowych.

Stanowisko GIP opiera się na zasadzie, że pracę w godzinach nadliczbowych można wykonywać tylko na polecenie pracodawcy. Można przyjmować w niektórych przypadkach dorozumiane wydanie polecenia, nie oznacza to jednak, że pracownicy mogą sami decydować o dodatkowym czasie pracy. Skoro pracownik sam decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy, nie można stworzyć sytuacji, w których odpowiednio zmieniając godziny rozpoczynania pracy, osoby zatrudnione miałyby bezpośredni wpływ na podwyższanie kosztów ich zatrudnienia.

Wielu ekspertów kwestionuje jednak tę opinię, wskazując, że ruchomy czas pracy może wynikać z ustaleń wewnątrzzakładowych – regulaminu pracy – lub umów o pracę. Trudno jest w takich przypadkach założyć, że pracodawca nie posiada wiedzy o rozpoczynaniu przez pracownika pracy jeszcze w poprzedniej dobie. Dopóki sprawą nie zajmie się szerzej orzecznictwo sądowe, dopóty należy korzystać z przychylnego dla pracodawców rozstrzygnięcia GIP.

Zlecanie nadgodzin

W przypadku pracy w ruchomym czasie pracy, pracą nadliczbową będzie praca świadczona tylko na wyraźne polecenie pracodawcy, jeżeli pracownik będzie musiał pracować dłużej niż 8 godzin. Natomiast przy świadczeniu pracy w ramach ruchomego czasu pracy, w przypadku samodzielności decyzji pracownika o godzinie rozpoczęcia i zakończenia pracy oraz korzystania przez niego z nieprzerwanego 11-godzinnego odpoczynku dobowego, nie występuje praca w godzinach nadliczbowych, mimo że między godzinami rozpoczęcia pracy w kolejnych dniach może być mniej niż 24 godziny.

PRZYKŁAD
Pracownik rozpoczął pracę w poniedziałek o godz. 9.00, skończył ją o godz. 17.00. Pod koniec pracy otrzymał od pracodawcy polecenie przyjścia do pracy we wtorek na godz. 8.00. Pracownik zatrudniony jest w ruchomym czasie pracy i sam wybiera całkowicie swobodnie godziny rozpoczynania i kończenia pracy (pomiędzy godz. 7.00 a 10.00). W tym przypadku mamy jednak do czynienia z wyraźnym poleceniem rozpoczęcia pracy o konkretnej godzinie. Kolejnego dnia pracownik nie może zatem dowolnie dokonać wyboru godziny rozpoczęcia pracy, gdyż uprawnienie to zostało zmodyfikowane poleceniem pracodawcy. Rozpoczynając pracę we wtorek o godz. 8.00, ponownie rozpoczyna pracę w dobie roboczej, która rozpoczęła się w poniedziałek o godz. 9.00 (wraz z przyjściem pracownika do pracy). Powstaje w tym przypadku 1 godzina nadliczbowa (8.00–9.00) przypisana do doby poniedziałkowej.
Jeśli jednak pracownik otrzymałby polecenie pracy od godz. 8.00 we wtorek, ale wyraźnie wskazano, że ma pracować tylko przez 8 godzin, liczone od tej godziny, nie zmienia to nic w kwestii nadgodzin. Jest to przekroczenie dobowej normy czasu pracy. W dobie poniedziałkowej pracownik przepracował łącznie 9 godzin, a zatem przekroczył 8-godzinną normę dobową. W tym przypadku to, że pracownik przepracował od chwili rozpoczęcia pracy we wtorek rano „zwykłe” 8 godzin, nie ma znaczenia. Na polecenie pracodawcy – a nie na podstawie swojej dowolnej decyzji – rozpoczął pracę jeszcze w czasie trwania doby poniedziałkowej.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe w razie rozpoczęcia pracy w trakcie miesiąca >>

WAŻNE!
Podejście do sprawy nadgodzin w ruchomym czasie pracy ma istotne znaczenie w zakresie możliwości narzucenia przez pracodawcę konieczności wykonywania takiej pracy pracownikom, którzy są szczególnie chronieni w stosunkach pracy.

PRZYKŁAD
Pracownica w ciąży pracuje w ruchomym czasie pracy. Pracodawca nie może jej wydać polecenia świadczenia pracy od godz. 8.00 we wtorek (opieramy się cały czas na ww. przykładzie) pomimo tego, że od tej godziny przepracuje tylko 8 godzin do zakończenia pracy. Powstanie tutaj bowiem godzina nadliczbowa „przypisana” do doby poniedziałkowej, a praca w godzinach nadliczbowych jest w stosunku do pracownic w ciąży zakazana. Całkowicie inaczej byłoby – sięgając do wyżej wskazanej opinii PIP – gdyby to pracownica podjęła świadczenie pracy we wtorek o godz. 8.00, korzystając ze swobody, jaką daje jej ruchomy czas pracy (bez wyraźnego polecenia pracodawcy).

WAŻNE!
Praca w nadgodzinach nie wystąpi tylko wtedy, gdy naruszenie doby pracowniczej wynika z samodzielnej decyzji pracownika.

Podstawa prawna:

• art. 128 § 3 pkt 1, art. 142 Kodeksu pracy.