Jak ustalić istnienie stosunku pracy?

W jakich sytuacjach wystąpić z powództwem?

Stosunek pracy definiuje art. 22 § 1 kodeksu pracy (k.p.). W myśl tego przepisu przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Autopromocja

Cytowany przepis pozwala na wyróżnienie cech stosunku pracy, do których należy zaliczyć zarobkowy charakter, podporządkowanie pracownika, wykonywanie pracy w ściśle określonym przez pracodawcę miejscu i czasie.
W doktrynie i orzecznictwie jako cechy stosunku pracy wskazuje się także dobrowolność zobowiązania, osobisty charakter świadczenia pracy, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, ciągłość świadczenia pracy.

Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

W sytuacji gdy wykonywana w oparciu o umowę cywilnoprawną praca nosi cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, istnieją podstawy do wystąpienia z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Z powództwem można wystąpić także osoba, z którą nie została zawarta umowa w formie pisemnej, jeżeli z okoliczności faktycznych wynika, iż łączący strony stosunek prawny ma cechy stosunku pracy.

Interes prawny

Warunkiem wystąpienia z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy jest posiadanie interesu prawnego. Interes prawny oznacza obiektywną konieczność (potrzebę prawną) udzielenia ochrony określonej sferze prawnej, gdy powstała sytuacja, która grozi naruszeniem prawa przysługującego uprawnionemu, bądź powstała wątpliwość co do jego istnienia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 kwietnia 2016 r., sygn. akt I ACa 37/16).

Podmiotami uprawnionymi do wystąpienia z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy jest:

• osoba, która twierdzi, że była stroną stosunku pracy
• inspektor pracy – inspektor pracy może wystąpić z powództwem
  o ustalenie istnienia stosunku pracy z własnej inicjatywy. W takim przypadku do wytoczenia powództwa nie jest wymagana zgoda osoby, na rzecz której jest wytaczane powództwo. Inspektor może także wstąpić do już toczącego się postępowania. Wymagana jest wtedy zgoda powoda.
• inne osoby, które wykażą swój interes prawny - np. krewni zmarłego, który ich zdaniem zatrudniony był na podstawie umowy o pracę.

Zobacz serwis: Kodeks pracy

Pozew

Sądem właściwym do wystąpienia z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy jest sąd rejonowy (art. 461 § 1¹ kodeksu postępowania cywilnego). Powództwo może zostać wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy (art. 461 § 1 k.p.c).

Pismem wszczynającym postępowanie w sprawie jest pozew.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

W pozwie powód obowiązany jest wskazać wartość przedmiotu sporu. W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące istnienia stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku (art. 23¹ k.p.c.)

Zobacz: Indywidualne prawo pracy

W żądaniu pozwu należy wystąpić z roszczeniem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Żądanie pozwu może, ale nie musi, obejmować także roszczenie o świadczenia wynikające z prawa pracy (np. o zasądzenie ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, o wydanie świadectwa pracy, o zasądzenie odszkodowania za niewydanie świadectwa pracy w terminie).

Uzasadnienie pozwu powinno obejmować przytoczenie okoliczności faktycznych, wskazujących na wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy.

Do pozwu można dołączyć dokumenty potwierdzające twierdzenia zawarte w uzasadnieniu pozwu, tzw. załączniki.

Strona wnosząca pozew obowiązana jest złożyć razem z pozwem odpis pozwu i załączników (zwykle jest to kopia pozwu i załączników). Odpis pozwu i załączników sąd przekazuje drugiej stronie postępowania.

W myśl art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 623), pracownik wnoszący powództwo do sądu pracy zwolniony jest z obowiązku uiszczania opłat sądowych.

Zobacz: Inne formy zatrudnienia

Postępowanie przed sądem

W toku postępowania o ustalenie istnienia stosunku pracy sąd bada, czy łączący strony postępowania stosunek pracy nosił cechy stosunku pracy i w jakim zakresie.

Autopromocja

Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia

Sprawdź

Nie można stworzyć schematu postępowania przed sądem. O przebiegu postępowania decydują bowiem okoliczności konkretnego stanu faktycznego.

Zobacz: Wskaźniki i stawki