Śmierć pracodawcy - co dalej?

• Co z umową po śmierci pracodawcy?
• Odszkodowanie w związku ze śmiercią pracodawcy
• Śmierć pracodawcy
• Zarząd sukcesyjny
• Brak ustanowienia zarządu sukcesyjnego
• Prawo do ponownego zatrudnienia
• Odpowiedzialność spadkobierców w razie śmierci pracodawcy

Co z umową po śmierci pracodawcy?

Zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP), co do zasady z dniem śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają. Dlaczego co do zasady? 

Odszkodowanie w związku ze śmiercią pracodawcy

Pracownikowi, którego umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, czyli w zależności od okresu zatrudnienia - wynagrodzenie za 3 miesiące, miesiąc, 2 tygodnie, czy nawet za kilka dni.

Śmierć pracodawcy

Przepis odnosi się do śmierci pracodawcy, co oznacza, że dotyczy wyłącznie pracodawców będących osobami fizycznymi bezpośrednio zatrudniających pracowników.

Przepis nie odnosi się więc do tzw. pracodawców pośrednich (czy też konstytucyjnych), którzy nie są pracodawcami w rozumieniu art. 3 KP, a jedynie właścicielami kapitału (akcji, udziałów). Dlatego nawet śmierć jedynego udziałowca sp. z o.o. pozostaje bez wpływu na istnienie i ważność umowy o pracę zawartej pomiędzy spółką a pracownikiem (por. wyr. SA w Gdańsku z 31 stycznia 2012 r., III AUa 1071/11).

Zarząd sukcesyjny

Celem zarządu sukcesyjnego jest zatem umożliwienie kontynuacji działalności gospodarczej z wykorzystaniem przedsiębiorstwa zmarłego przedsiębiorcy.

Pod pojęciem zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwa należy rozumieć zasady tymczasowego zarządu przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy. Z możliwości ustanowienia zarządu sukcesyjnego mają prawo skorzystać pracodawcy, którzy posiadają status przedsiębiorcy i są wpisani do CEIDG. W konsekwencji zarządca sukcesyjny może być umocowany prawnie przez dokonanie wpisu do CEIDG, co ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego względem osób trzecich (m.in. kontrahentów i pracowników), co daje im możliwość weryfikacji aktualnej sytuacji prawnej przedsiębiorstwa.

Brak ustanowienia zarządu sukcesyjnego

W przypadku gdy zgodnie z ustawą o zarządzie sukcesyjnym nie ustanowiono zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci pracodawcy, umowa o pracę wygasa z upływem 30 dni od dnia śmierci pracodawcy, chyba że przed upływem tego terminu:

• małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
• spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy,
• spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy;
• zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
• zarządca sukcesyjny

uzgodni z pracownikiem, na mocy pisemnego porozumienia stron, że stosunek pracy będzie kontynuowany na dotychczasowych zasadach:
1) do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego - jeżeli porozumienie z pracownikiem zawiera ww. osoba;
2) do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego - jeżeli porozumienie z pracownikiem zawiera zarządca sukcesyjny.

Prawo do ponownego zatrudnienia

W razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie zawodowej zarządca sukcesyjny zatrudnia na poprzednich warunkach pracownika, którego umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy, jeżeli pracownik ten zgłosi zamiar podjęcia zatrudnienia w ciągu miesiąca od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Odpowiedzialność spadkobierców w razie śmierci pracodawcy

Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie wyłącza odpowiedzialności spadkobierców zmarłego pracodawcy za jego zobowiązania składkowe do wysokości udziałów w spadku na podstawie art. 97 i 98 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.) w związku z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.).